باشگاه خبرنگاران/ مقام معظم رهبری هر ساله به مناسبت میلاد امام حسن (ع) با شاعران و ادیبان دیدار می‌کنند. در این دیدارها شاعران به شعرخوانی می پردازند و مقام معظم رهبری نکاتی را به آنان پیرامون شعر و ادبیات یادآور می‌شوند.
در اینجا به چکیده‌ای از فرمایشات رهبر انقلاب که در سالهای اخیر درباره شعر و ادبیات به شاعران گفته‌اند، می‌پردازیم.
دیدار شاعران با مقام معظم رهبری در سال ۹۶
-شعر را هرچه می‌توانید دقّت کنید، هم برای مضمون‌یابی‌اش، هم برای پیراستن الفاظش، هم برای کشاندن بیشتر به سمت مفاهیم مورد نیاز امروز.
-ما درباره‌ی شخصیّت‌هایمان [کار نمیکنیم]. حالا مثلاً فرض کنید امام بزرگوار ما یک شخصیّت درجه‌ی یک است دیگر؛ یعنی هیچ کسی -چه دوست، چه دشمن- مثلاً درباره‌ی شخصیّت امام تردید ندارد و عظمت این شخصیّت را کسی تردید نمی کند. ممکن است یکی [او را] قبول نداشته باشد، امّا عظمت او را قبول دارد. حالا ما درباره‌ی این شخصیّت عظیمی که در زمان ما بود و قریب سی‌سال از درگذشت او میگذرد، چند جلد کتاب نوشته‌ایم؟ واقعاً فکر کنید ببینید ما چند کتاب درباره‌ی امام نوشته‌ایم! ما در این زمینه‌ها عقب هستیم؛ [البتّه] ما ایرانی‌ها عقب هستیم، وَالّا در کشورهای عربی هم من دیده‌ام درباره‌ی حوادثی که اتّفاق می‌افتد، بلافاصله کتاب نوشته می شود؛ بلافاصله تحلیل، کتاب سیاسی و از این قبیل می نویسند؛ از ابعاد مختلف، از جوانب مختلف، سلایق مختلف، موافق، مخالف، تحلیل می کنند.
-یکی از کارهای نکرده‌ی ما منظومه‌سازی است. یک موضوعی را در نظر بگیرید، یک منظومه برایش بسازید؛ کمااینکه این کار را شعرای گذشته‌ی ما انجام دادند.
-یکی از دوستان تذکّر دادند به من که از جمله‌ی چیزهایی که ما نداریم -به قول ایشان- ژانر هجو است؛ حالا هجو یک مسئله است، طنز هم یک مسئله‌ی دیگر است که البتّه طنز خوشبختانه هست؛ یواش یواش پیشرفت هایی کرده‌ایم؛ منتها هجو جایش خالی است.
دیدار شاعران با مقام معظم رهبری در سال ۹۵
-سرعت و فراگیری عمومی سرود از همه انواع شعری بیشتر است و سرود مانند هوای تازه و بهاری در جامعه نفوذ می‌کند، بنابراین باید با تولید سرودهای خوب و ترویج مناسب آنها، کمبود و خلأ موجود در این عرصه را برطرف کرد.
-شاعران باید در بزنگاه ها و در مقاطعی که کشور در مسائلی همچون مسائل سیاسی، فرهنگی، ارتباطات مردمی و پیوندهای اجتماعی و مواجهه با دشمنان خارجی نیاز به کمک دارد، به میدان بیاید و نیازهای کشور را پاسخ دهد.
-شعر باید زنده باشد و نسبت به مسائل جاری و نیازهای کشور موضع داشته باشد.
-امروز نسبت به گذشته اشعار زنده و برجسته‌ای همچون شعر درباره فلسطین، یمن، بحرین، دفاع مقدس، شهدای غواص، شهدای مدافع حرم یا مظلومیت مجاهدانی همچون شیخ زکزاکی شیخ مظلوم، شجاع و مصمم نیجریه گفته می‌شود اما متأسفانه این شعرهای مؤثر و روحیه‌بخش، به خوبی ترویج و منعکس نمی‌شوند و در این خصوص کوتاهی و کم‌کاری وجود دارد.
-علاوه بر سیاسیون، هنرمندان و به‌ویژه شاعران باید واقعیت خیانتهای آمریکایی‌ها در قضیه برجام را به افکار عمومی منتقل کنند.
-متأسفانه گاهی از فردی که ذره‌ای گرایش به مفاهیم اسلام و انقلاب اسلامی نشان نداده است، تجلیل می‌شود اما از هنرمندی که همه عمر و سرمایه هنری خود را در راه اسلام و انقلاب گذرانده است، تجلیل و به او توجه نمی‌شود.
-از فرصت اقبال و توجه مردم و جوانان به اشعار پرکاربرد نظیر نوحه‌ها و اشعار مرثیه باید استفاده کرد. البته میدان و نوع جنگ امروز با دوران مبارزه و سالهای اول انقلاب، متفاوت است و ما اکنون در میدان جنگ نرم، جنگ سیاسی، فرهنگی، امنیتی و مقابله با نفوذ قرار داریم که در این میدان، فکرها و اراده‌ها در حال مبارزه هستند و یکی از ابزارهای اصلی و مؤثر در این مبارزه نیز، ابزار شعر است.
-تأکید بر «تدوین، ترجمه و انتشار موضوعی اشعار برجسته در مسائلی همچون فلسطین، دفاع مقدس، منطقه، یمن»، «تبدیل کردن مضامین و الفاظ عالی ادعیه و متون دینی به شعر» و «سرودن اشعار آئینی مضمون‌دار و قوی با هدف انتقال معارف ائمه معصومین علیهم السلام»، توصیه‌های بعدی رهبر انقلاب اسلامی در این دیدار صمیمی با شاعران بود.
دیدار شاعران با مقام معظم رهبری در سال ۹۴
-شعر یک عنصر اثرگذار است، اثرگذاری آن هم در مجموعه‌ی عوامل کلامی یک اثرگذاری مضاعفی است؛ شعر نقش راهنما دارد، نقش خط‌دهنده دارد، نقش جهت‌دهنده دارد به مستمع و به کسی که شعر را برای خودش میخواند.
-می توان با ابزار شعر مخاطب را به راه راست و صراط مستقیم هدایت کرد؛ می توان هم او را به کج‌راهه برد، او را ساقط کرد.
-اگر شعر به‌صورت افراطی تحت‌تأثیر غریزه‌ی جنسی قرار گرفت بسیار چیز بدی است، این زنگ خطری است. گاهی این است، گاهی نفع‌طلبی شخصی است و گاهی ستم‌ستایی است، که متأسّفانه در تاریخ ما این معنا سابقه‌ی زیاد دارد، ستایش ستم و ستمگر.
-شاعر نمی تواند در جنگ حق و باطل بی‌طرف باشد. اگر چنانچه شاعر، هنرمند بی‌طرف بود، تضییع نعمت خدا را کرده؛ اگر خدای نکرده طرف باطل را گرفت، آن‌وقت خیانت کرده، جنایت کرده؛ بحث اهمال دیگر نیست، بحث جنایت است. شما ملّتتان مظلومیّتهای زیادی در این سالهای متمادی داشته، این مظلومیّتها گفتن دارد، این برای دنیا منعکس شدن دارد.
از -جمله کارهایی که خیلی خوب است در کشور ما که بحمدالله در این جلسه هم آثارش دیده شد و قبلاً هم دیده شد و من خیلی از این راضی هستم، واکنش سریعی است که شعرای جوان ما به حوادث نشان می دهند.
- ان‌شاءالله روزبه‌روز شعر انقلاب رتبه و رفعت بیشتری پیدا کند. منظورم شعر دوران انقلاب نیست، منظورم از شعر انقلاب شعری است که در خدمت اهداف انقلاب است. در خدمت عدالت، در خدمت انسانیّت، در خدمت دین، در خدمت وحدت، در خدمت رفعت ملّی، در خدمت پیشرفت همه‌جانبه‌ی کشور، در خدمت انسان‌سازیِ به معنای واقعی کلمه در کشور؛ این می شود شعر انقلاب که در جهت اهداف انقلاب است.
دیدار شاعران با مقام معظم رهبری در سال ۹۳
-شاعر وظیفه دارد همانند شعرای بزرگ تاریخ فارسی، با ورود هنرمندانه به این محدوده، خلوت مخاطبان خود را با معنویات و با دمیدن روحیه امید، نشاط و تحرک و پیشرفت غنی سازد و این عناصر را که سازنده هویت حقیقی ملت هستند، تقویت کند.
-«مشخصه های فرهنگی» و «مزیت های فرهنگی»، هویت فرهنگی یک ملت را تشکیل می دهند و شعر نیز باید پاسدار همین هویت ملی باشد و آن را غنی و پاکیزه کند.
-هویت فرهنگی همان «عقلانیت معنوی» و «خرد جمعی» است که اصل و منشأ حیات و امتیازات یک ملت است و انقلاب اسلامی و امام بزرگوار ما نیز ساخته و پرداخته همین هویت فرهنگیِ برخاسته از حکمت و اندیشه های والا هستند.
- اشکال برخی این است که اصل تهاجم گسترده‌ی جبهه سوگند خورده علیه هویت اسلامی و هویت فرهنگی را با وجود نشانه های آشکار آن نمی‌بینند، اما شاعر با روح هنری و نگاه تیزبین و دغدغه مند خود، به دفاع از این هویت برمی خیزد.
-شاعر باید با برخورداری از این امتیازات که در واقع نعمت و حجت الهی است، به یاریِ جبهه مظلوم برآید و حق و حقیقت را با شعر خود نشان دهد.
-شرط اصلی ماندگاری و اثرگذاری شعر، علاوه بر مفهوم و مضمون خوب، برخورداری از ترکیب و شاکله هنری قوی است.
دیدار شاعران با مقام معظم رهبری در سال ۹۲
-شعر یکی از برجسته ترین هنرهاست و هنرمندان شاعر مسئولیت سنگینی در قبال مسائل اصلی کشور و حرکت عظیم تاریخی و الهام بخش انقلاب اسلامی دارند که باید این هنر بسیار فاخر و کهنه نشدنی را در خدمت انجام این مسئولیت های بزرگ قرار دهند.
-"احساسات بشری"، "دلتنگی ها" و "اندیشه و حکمت" شاعر را سه فصل تشکیل دهنده شعر است؛ بیان احساسات شاعرانه و عاشقانه و همچنین بیان دلتنگی ها از آنچه در زندگی جاری وجود دارد، دو بخش از شعر است که به رسمیت شناخته می شود اما نباید با افراط در این دو بخش، حکمت و اندیشه در شعر نادیده گرفته شود.
-در سروده های بزرگان شعر و ادب فارسی نظیر سعدی و حافظ و صائب بیان احساسات و دلتنگی ها وجود دارد اما "حکمت و اندیشه" نیز در سراسر اشعار آنان گسترده است و در واقع اندیشه حکیمانه است که شعر و شاعر را به قله می رساند.
-گنجاندن معارف اسلامی، سبک زندگی اسلامی، اندیشه حکیمانه و مسائل لازم برای آموختن به انسانها نباید در شعر مورد غفلت قرار گیرد.
-امروز حرکت عظیم تاریخی ملت ایران الهام بخش مجموعه های بزرگ بشری است و مسأله انقلاب اسلامی و ایستادگی در برابر نظام سلطه بین المللی و زورگویی های جهانی می بایست در شعر شاعران ظهور و بروز داشته باشد.
-جهاد هشت ساله در دوران دفاع مقدس، جهاد برای بنای جامعه اسلامی، جهاد در زمینه اصلاح سبک زندگی، جهاد استحکام بخشیدن به ساخت قدرت ملی و مسائلی از قبیل بیداری اسلامی و فلسطین را از دیگر موضوعات مهم شعر است که باید در شعر شاعران تجلی پیدا کند.
-جامعه شعر کشور باید توجه ویژه‌ای به شعر کودک و نوجوان کند. شعر کودک متضمن مفاهیم حکمت اسلامی و سیاسی است و در کنار پرورش استعدادهای جوان لازم است حکمت اسلامی و ایرانی در اشعار فارسی گنجانده شود.
دیدار شاعران با مقام معظم رهبری در سال ۹۱
-شعر در کشور ما خوب پیش رفته، منتها یک نکته‌ی اساسی وجود دارد؛ شعر باید در خدمت ارزشها، دین و انقلاب و اخلاق و معرفت باشد و به عنوان یک هنر والا، یک هنر برتر، به عنوان یک نعمت بزرگ الهی، یک مسئولیت و وظیفه‌ای هم دارد.
-غزل به سه رکن تکیه دارد: لفظ، مضمون، احساس. هیچکدام از اینها نباید ضعیف بشود. بعضی از شعرهایی که جوان های ما می گویند، از لحاظ لفظ، آن توانایی و کشش لازم را ندارد.
-مضمون هم یک مقوله‌ی مهمی است دیگر. به نظر ما هم مضمون هیچ وقت تمام نمی‌شود.
-در غزل، احساس خیلی مهم است؛ که حالا اسمش را می گذارند عشق؛ اما همیشه عشق نیست؛ گاهی عشق است، گاهی ضد عشق است.
-مسائل مهمی در کشور ما وجود دارد که شعر میتواند از اینها بهره‌مند شود و در خدمت این مفاهیم در بیاید. مفاهیم هم مفاهیم شخصی نیست؛ مفاهیم ملی است. مسائل موجود کشورتان هم مسائلی هستند که شما نمی توانید از اینها صرف نظر کنید؛ اینها باید در عالَم شعر بیاید. من آدمهایی را مشاهده کردم که مدعی میهن‌دوستی و مدعی عاشق این آب و خاک بودند، اما به مسائل این آب و خاک اهمیت نمی دادند.
-امروز جبهه‌ی استکبار با همه‌ی وجود، در مقابل ملت ایران ایستاده و خباثت خودش را می کند؛ او کم نمی گذارد؛ او با مقابله‌ی با ملت ایران و کشور ایران، روح پلید و خبیث و ملعون خودش را دارد ارضا می کند؛ اینجا هم در مقابله‌ی با او سینه‌ها سپر شده، ایستادند، استقامت می کنند، مقاومت می کنند، دارد دفاع می شود؛ خب، این یک حادثه‌ی ملی است؛ این حادثه‌ی ملی را می توانید از نظر دور بدارید؟ اینها باید در شعر منعکس شود.
-شاعران جوان ما توجه داشته باشید که قطب های منفی و قطب های مضر سعی نکنند شماها را به خودشان جذب کنند. الان این تلاش دارد انجام می گیرد. بعضی از همان پوچ‌گراها، همان هایی که با تعهد انقلابی و دینی و ملی بدند، ممکن است درِ باغ سبز هم نشان بدهند.
-مراقب باشید خطوط، حدود و اندازه‌ها را حفظ کنید. شما یک جبهه‌ی بزرگی هستید که دارید از حق و معنویت دفاع می کنید؛ بعضیهاتان هم که میگویید ما حاضریم سرمایه‌ی جانمان را هم در این راه صرف کنیم. مراقب باشید که در این جبهه، پایداری و استقامت خیلی اهمیت دارد و ان‌شاءاللّه به نتایج می‌رسد.
دیدار شاعران با مقام معظم رهبری در سال ۹۰
-در کشور ما شعرِ امروز شعر پیش رونده‌ای است. امروز وقتی من بخصوص به شعر جوان ها نگاه می کنم، به طور محسوس احساس پیشرفت می کنم.
- تعداد شاعری که امروز در کشور ما هست، در هیچ دوره‌ای سابقه ندارد. البته این به برکت انقلاب است. امروز ما در کشور خیلی شاعر داریم؛ از نوجوانان دبستانی تا دبیرستانی، تا جوانان برومند، تا میانسالان و پیران.
-شباهت این دوره و آن دوره‌ی دویست ساله، نوآوری در مضمون است. در هیچ دوره‌ی دیگری اینجور سابقه ندارد که این همه مضامین نو و حرف های تازه در شعر راه پیدا کند؛ که وقتی مضمون نو آمد، به تبع وجود مضمون نو، ترکیب نو هم می‌آید.
-ما هنوز چشم‌به‌راه رسیدن «صائب» ها و «محمدجان قدسی» ها و «نظیری» ها هستیم. من نمی خواهم مبالغه کرده باشم. اینجور نیست که ما بگوییم حالا چون دوره‌ی خودمان را با آن دوره تشبیه می کنیم، پس امروز ما صائب داریم، یا کلیم داریم، یا نظیری داریم، یا طالب آملی داریم، یا محمدقلی سلیم تهرانی داریم؛ نه، انصافاً هنوز کار دارد تا اینکه شعرای ما به آن رتبه‌ی عالىِ ممتازِ کم‌نظیرِ شعرىِ کسانی که اسم آوردم و دیگرانی که الی ماشاءاللَّه زیادند، برسند.
-شعرهایی که امشب من شنیدم، اغلب خیلی خوب بود؛ اما بدانید «خیلی خوب» به معنای «تمامِ خوب» نیست. شما هنوز به منزل نرسیده‌اید. خیلی خوب پیش رفتید، خیلی خوبید؛ اما همین طور که عرض کردیم، گاهی «خیلی خوب» یعنی یک دهم «تمامِ خوب»؛ آن نُه دهم دیگر را بایستی پیدا کنید؛ تلاش کنید، کار کنید، زحمت بکشید و پیش بروید.
-شاعر زمان ما با این ویژگی های این زمان، احتیاج دارد به معرفت دینىِ عمیق. امروز شما چه بخواهید، چه نخواهید، چه خودتان بدانید، چه ندانید، چه تصدیق بکنید یا نکنید، برای بسیاری از ملتها الگو و اسوه شده‌اید. این بیداری اسلامی که مشاهده میکنید، اثر گرفته‌ی از حرکت عظیم ملت ایران است.
-خودتان را برخوردار از معارف کنید. البته راهش آشنایی با قرآن، انس با قرآن، انس با نهج‌البلاغه، انس با صحیفه‌ی سجادیه است. خیلی از این تردیدها و نگرانی ها و زنگارهایی که انسان در یک مواردی در دل دارد، با مطالعه‌ی اینها تبدیل می شود به شفافیت و روشنی؛ انسان میفهمد، راه را می شناسد، کار را می شناسد، هدف را می شناسد.
-شعر انقلاب یک هویتی دارد؛ در واقع متصدی و مباشر و میداندارِ ارائه‌ی گفتمان انقلاب اسلامی است؛ این را باید حفظ کنید؛ نباید این تحت‌الشعاع برخی از هیجاناتی قرار بگیرد که ناشی از تألمات شاعر است نسبت به یک مسئله‌ای، نسبت به یک قضیه‌ای، نسبت به یک چیزی. بالاخره همه جا ناهنجاریهایی وجود دارد، روح لطیف شاعر هم دچار تألماتی می شود، این تألمات طبعاً در شعر اثر می گذارد؛ منتها نبایستی آن گفتمان اصلی انقلاب، آن هویت اصلی انقلاب مغلوب این تألمات شود. باید برای انقلاب حرف بزنید، باید برای گفتمان انقلاب تلاش و کار کنید.
-لازم است که شعرای جوان عزیزمان این مراقبت را بکنند. آدمهایی هستند که از اصل مبانی انقلاب و نظام و آزادی خواهی و استقلال و استکبارستیزی دورند؛ شما دل به تحسین آنها و محافل مربوط به آنها نبندید. هرچه هم که می توانید، بین خودتان ارتباطات را نزدیک و صمیمانه کنید.
