شرق/ متن پیش رو در شرق منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
«اتحادیه اروپا درباره رویکرد آمریکا در قبال توافق هسته‌ای باید همراهی بیشتری داشته باشد و نگرانی‌های واشنگتن را در نظر بگیرد». این بخشی از گفت‌وگوی «جاکیچ کژاپوتوویژ»، وزیر خارجه لهستان، با خبرگزاری «رویترز» است. به گزارش «ایسنا»، وزیر خارجه لهستان گفته: «تهران در حال فشار بر اروپاست تا یک‌سری اقدامات اقتصادی را برای جبران خروج آمریکا از توافق هسته‌ای اتخاذ کند، اما اتحادیه اروپا توجه بیشتری به نگرانی‌های امنیتی آمریکا در رابطه با خروج واشنگتن از توافق هسته‌ای 2015 با ایران داشته باشد».
خروج آمریکا؛ تلاش اروپا
هجدهم اردیبهشت بود که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، در سالن میانی کاخ سفید اعلام کرد: «آمریکا از برجام خارج می‌شود». او پشت‌بند اعلام خروج از توافق، فرمان بازگرداندن تحریم‌های هسته‌ای ایران را امضا کرد، اما دقایقی بعد از اعلام نظر ترامپ، فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، در نشست خبری کوتاه و صریح تأکید کرد درباره بازگرداندن تحریم‌ها نگرانیم و بدون آنکه آمریکا یا ایران را خطاب قرار دهد، توصیه کرد به تعهداتشان متعهد بمانند. اتحادیه اروپا هم تلاش می‌کند به ایران تضمین دهد به‌اندازه کافی از منافع اقتصادی مورد انتظار از این توافق بهره می‌برد. چند روز پس از اعلام تصمیم رئیس‌جمهوری آمریکا درباره خروج از برجام، رئیس کمیسیون اتحادیه اروپا اعلام کرد این اتحادیه برای محافظت از شرکت‌های اروپایی در برابر تحریم‌های آمریکا علیه ایران قرار است مقررات بازدارنده را به اجرا درآورد.
اروپای پیر؛ اروپای جوان
صدای دوگانه‌ای از اتحادیه اروپا به گوش می‌رسد؛ اروپای شرقی و اروپای غربی در عین همراهی با هم، گاهی سیاست‌های متفاوتی را در برخورد با آمریکا در پیش می‌گیرند. اگر انگلستان، فرانسه و آلمان هم‌رأی باهم از برجام دفاع می‌کنند و در پی اثبات خود به آمریکا هستند، شاید اروپای شرقی، در همسایگی با روسیه، منافع دیگری را برای خود ببینند که نتیجه این منافع همراهی با آمریکا باشد و دوری از روسیه. از سویی اتحادیه اروپا قانونی وضع کرده که تحریم‌های ثانویه آمریکا علیه شرکت‌های اروپایی را به‌دلیل همکاری با ایران به رسمیت نشناسد؛ برای مثال روز گذشته سخنان متفاوتی از وزیر خارجه لهستان، یکی از اعضای اتحادیه اروپا، به گوش می‌رسد. او به خبرگزاری رویترز گفته کشورش هنوز برای پذیرفتن ممنوعیت رعایت تحریم‌های ایالات متحده علیه ایران برای شرکت‌های اروپایی تصمیم نگرفته است: «هنوز زمان هست، باید فکر کنیم. معنی حرفم این نیست که خود را بخشی از اجتماع اروپایی در این بحث‌ها نمی‌دانیم... خواهیم دید سایر اعضای اتحادیه اروپا چه در سر دارند». وزیر خارجه لهستان با اشاره به شرکت‌های اروپایی که در ایران تجارت می‌کنند، گفته: «لهستان بر این باور است که ظاهرا ملاحظات اقتصادی در رایزنی‌های اتحادیه اروپا اولویت دارد. در جریان این رایزنی‌ها (در اتحادیه اروپا) ما روی لزوم بررسی انگیزه‌های آمریکا و همراهی بیشتر با آنها تأکید خواهیم کرد». روز گذشته خبرگزاری «اسپوتنیک» گزارشی از فهرست شرکت‌های اروپایی فعال در ایران منتشر کرد. بیشترین شرکت‌های خارجی فعال در ایران به ترتیب عبارت‌اند از شرکت‌های فرانسوی، آلمانی و ایتالیایی. فرانسه (38 شرکت)، آلمان (35 شرکت)، ایتالیا (21 شرکت)، انگلستان (16 شرکت)، سوئیس (8 شرکت)، اسپانیا (هفت شرکت)، دانمارک (شش شرکت)، نروژ (شش شرکت)... و لهستان (یک شرکت). شاید این آمارها نشان‌دهنده این باشد که «اروپای پیر» یا اروپای غربی بیشتر از اروپای جوان یا اروپای شرقی علاقه‌مند به همراهی با برجام است. این اولین‌بار نیست که فرانسه، آلمان و انگلیس از آمریکا تبعیت نمی‌کنند. یک‌بار هم در زمان حمله آمریکا به عراق، این کشورها از آمریکا حمایت نکردند و گفتند راه‌حل نظامی بدترین تدبیر است؛ همان زمان که جورج بوش، رئیس‌جمهوری اسبق آمریکا، «اروپای جوان» را همراه‌تر از «اروپای پیر» با سیاست‌های آمریکا دید.
نگاه به آمریکا؛ اختلاف با روسیه
«اتحادیه اروپا باید مسائل امنیتی را در جریان رایزنی‌هایش درباره ایران هم‌زمان با افزایش حضور روسیه در اروپای شرقی، بیش‌ازپیش بررسی کند و در نظر بگیرد. ممکن است این دو در نگاه اول ارتباطی با هم نداشته باشند، اما این مسئله دیگری است که باید حل‌وفصل کنیم». این گفته کژاپوتوویژ برگرفته از اختلاف تاریخی این کشور و برخی از کشورهای تازه‌استقلال‌یافته از اتحاد جماهیر شوروی، با روسیه است. وزیر خارجه لهستان دغدغه‌های امنیتی دیگری مانند افزایش تهدیدهای روسیه در شرق اروپا را یکی دیگر از موارد تعیین‌کننده در مذاکرات بر سر ایران دانست. او نسبت به تحریم‌های احتمالی ایالات‌متحده علیه شرکت‌های اروپایی مشارکت‌کننده در توسعه خط لوله زیردریایی انتقال گاز «نورد استریم ۲» هشدار داد. مسیر این خط لوله انتقال گاز از روسیه به آلمان است. لهستان به‌طور سنتی برای محافظت از خود در برابر فشارهای روسیه به حمایت‌های نظامی و امنیتی ایالات متحده متکی است. شاید دیدار مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا، با وزیر خارجه لهستان هم در تصمیم او بی‌اثر نباشد. همچنین از زمان به‌قدرت‌رسیدن حزب راست‌گرای «قانون و عدالت» (PiS) در سال ۲۰۱۵ در بروکسل، روابط ورشو و بروکسل دچار تنش شده است؛ شاید این اختلاف در تغییر سیاست ورشو تأثیرگذار باشد. قبلا بارها ورشو از مواضع اتحادیه اروپا در قبال توافق هسته‌ای با ایران حمایت کرده است. وزیران امور خارجه اتحادیه اروپا قرار است دوشنبه در نشستی در بروکسل درباره سیاست این اتحادیه در قبال ایران رایزنی کنند.
