فرهیختگان/ متن پیش رو در فرهیختگان منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست.
نبرد ارتش سوریه با کمک هم‌پیمانان ایرانی و روسی خود علیه گروه‌های تروریستی در حالی هفتمین سال خود را تجربه می‌کند که خبرها حکایت از پیروزی نیروهای سوری در بیرون راندن عناصر معارض و اعضای گروه‌های تروریستی از خاک این کشور دارند. در حالی که جنگ سوریه رفته‌رفته از جبهه و صحنه رویارویی نظامی به عرصه دیپلماسی منتقل می‌شود و با پایان پذیرفتن درگیری‌های نظامی -که اهداف عاملان آن اغلب محدود و گاه مشترک بود – و آغاز رایزنی‌ها برای فرآیندی سیاسی که تامین‌کننده آینده سیاسی و امنیتی کشور و مردم سوریه است، تعارض‌ها و تناقض‌ها بیش از پیش خود را نشان خواهند داد. عدم اشتراک مقاصد و اهداف طرفین درگیری در سوریه ممکن است ثبات سیاسی در این کشور را سال‌ها به تاخیر بیندازد.
آغاز بحران و حمایت غرب از معارضان
از آغاز بحران سوریه تعدادی از کشورها از جمله آمریکا، ترکیه و برخی کشورهای منطقه از جمله عربستان، امارات و قطر که در ابتدا با تشکیل ارتشی متشکل از عناصر گروه‌های مخالف و معارض با دولت سوریه سعی در سرنگونی دولت سوریه داشتند، درنهایت با رخ دادن شکاف‌های عمیق که ناشی از دنبال کردن منافع متعارض و اغلب متناقض بود مجبور شدند هریک به‌طور جداگانه و با حمایت از گروهی خاص، امیال و اهداف خود را در سوریه جست‌وجو کنند. در این میان بعد از اعلام موجودیت داعش و بیعت سایر گروه‌ها با آنها، حمایت آمریکا و سایر کشورها از این گروه تروریستی و گروه تروریستی جبهه‌النصره شکل جدید به خود گرفت.
دعوت دمشق از تهران و مسکو
در این میان روسیه و ایران و هم‌پیمانان منطقه‌ای سوریه برای کمک به دولت و مردم این کشور در مبارزه با تروریسم و بیرون راندن عناصر خارجی از خاک این کشور با دعوت دولت سوریه وارد این کشور شدند. حمایت‌های روسیه علی‌الخصوص حمایت‌های هوایی این کشور از نیروهای ارتش سوریه و حمایت‌های مستشاری و نظامی ایران و حزب‌ا... لبنان توانست تاثیر فوق‌العاده‌ای در جبهه نبرد علیه تروریسم بگذارد و از آن روز به بعد بود که گروه‌های تروریستی سنگر به سنگر و شهر به شهر عقب نشستند و مواضع آنها به دست ارتش سوریه افتاد. شکست‌های پیاپی گروه‌های تروریستی به حدی برای حامیان غربی و منطقه‌ای آنان گران تمام شد که با اتهام‌زنی به دولت سوریه مبنی‌بر کاربرد سلاح شیمیایی، دست به حملات موشکی پراکنده به مواضع ارتش سوریه زدند؛ حملاتی که با هدف حمایت از گروه‌های تروریستی پیش از این نیز بارها تکرار شده بود. اما بعد از شکست داعش در جبهه عراق، این گروه شکست‌های سنگینی را نیز در سوریه تجربه کرد و این روزها با پیشروی‌های موفقیت‌آمیز ارتش سوریه، باید منتظر شکست نهایی این گروه و سایر گروه‌های معارض در سوریه و خارج شدن آنها از خاک این کشور باشیم. اتفاقی که دیر یا زود با خروج تمامی نیروهای تروریستی و سایر گروه‌های معارض رخ خواهد داد.
دیدار اسد و پوتین در حاشیه سوچی
اما آینده سوریه، ساختار سیاسی و بازسازی زیرساخت‌های این کشور مساله مهمی است که از هم‌اکنون باید برای آن برنامه‌ریزی کرد. مساله مهمی که بشار اسد، رئیس‌جمهور این کشور هم در دیدار اخیرش با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه در حاشیه نشست یک‌روزه «سوچی» به آن اشاره کرده است. در این دیدار روسای‌جمهور دو کشور بر آغاز فرآیند سیاسی در سوریه در راستای آنچه «مبارزه با تروریسم» عنوان شد، تاکید کردند. در این دیدار که روز پنجشنبه صورت گرفت، پوتین سخنان مهمی مطرح کرد که بازتاب‌های متفاوتی در رسانه‌های مختلف داشت. مهم‌ترین بخش سخنان پوتین آنجایی بود که وی خطاب به اسد گفت: «به لطف پیروزی‌های چشمگیر و موفقیت ارتش سوریه، زمان آغاز فرآیند سیاسی و خروج نیروهای خارجی از این کشور فرا رسیده است.»
ابهام‌ها در مورد یک اظهارنظر
بحث خروج نیروهای خارجی از سوریه، تحلیل‌های مختلفی را در پی داشت و برخی آن را مختص به نیروهای آمریکا و ترکیه دانستند و برخی آن را به‌منزله خروج تمامی نیروهای خارجی اعم از نیروهای ایران و حزب‌ا... تعبیر کردند. تحلیل‌ها در این رابطه در حالی وارد فاز جدیدی شد که «الکساندر لاورنتیف» نماینده پوتین در سوریه، در گفت‌وگویی با اشاره به سخنان اخیر پوتین، این اظهارات را «درخصوص همه گروه‌های نظامی خارجی در سوریه، از جمله آمریکایی‌ها، ترک‌ها، حزب‌ا... لبنان و ایرانی‌ها» دانست. او همچنین تاکید کرد که اظهارات رئیس‌جمهوری روسیه در این‌باره حاوی «پیامی سیاسی» است. رویکرد مطرح شده توسط «لاورنتیف» در حالی از سوی برخی رسانه‌ها به بروز شکاف در میان ایران و روسیه تعبیر شد که روز یکشنبه سفیر روسیه در لبنان و مقامات نزدیک به ریاست‌جمهوری سوریه، در اظهاراتی مشابه حضور ایران و حزب‌ا... لبنان در سوریه را به دعوت دمشق و در راستای مبارزه علیه تروریسم تلقی کردند.
این سخنان به نفع روسیه نیست
نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی گفت: «امیدوارم روسیه در وضعیت کنونی که به‌شدت در تنگنا قرار دارد و زمانی‌که خیلی از کشورها تلاش می‌کنند بین ایران و روسیه را برهم بزنند، بداند به زبان آوردن چنین عباراتی به‌صلاحش نیست زیرا خروج ایران از سوریه، ارتباطی به روسیه نخواهد داشت و ایران با دولت و جامعه سوریه کار می‌کند و آنها هستند که باید در مورد حضور یا عدم حضور نیرویی در سوریه تصمیم بگیرند. البته اگر روسیه چنین مقصودی داشته است امیدواریم بلافاصله رفتار خود را اصلاح کند و متوجه این مساله باشد که عدم عمل به وعده‌ها به روسیه ضربه خواهد زد و نه به ایران.»
ایران و حزب‌ا... به دعوت دمشق در سوریه هستند
«سعدا... زارعی» کارشناس مسائل منطقه در گفت‌وگو با روزنامه «فرهیختگان» با اشاره به این نکته مهم که حضور ایران و نیروهای حزب‌ا... به دعوت مقامات دمشق و در راستای مبارزه با تروریسم بوده است، گفت: «تصمیم بر ماندن یا عدم حضور این نیروها در حیطه قدرت و تصمیم‌گیری دولت سوریه است و هیچ کشور ثالثی نمی‌تواند روی حضور یا عدم حضور نیروهای نظامی کشوری دیگر در سوریه اظهارنظر کند.» زارعی در ادامه افزود: «اینکه بعد از پایان یافتن نبرد و درگیری‌ها در سوریه همه نیروهای خارجی موظف هستند خاک این کشور را ترک کنند، مساله‌ای طبیعی و ایران هم به آن پایبند است. این مساله حتی در زمان صلح نیز رخ می‌دهد و مقامات کشوری از کشور دیگر می‌خواهند تا نیروهای نظامی‌شان را در خاک آنها مستقر کنند این مورد هم مساله طبیعی است، اما تمامی اینها در حیطه وظایف دولت آن کشور است.»
حضور یا عدم حضور ایران در اختیار روسیه نیست
در این رابطه «نوذر شفیعی» کارشناس مسائل خاورمیانه در گفت‌وگو با «فرهیختگان» با اشاره به اینکه متعهد نبودن روسیه به تعهداتش در سوریه موجب شکست این کشور خواهد شد، تاکید کرد: «حضور ایران در سوریه در حیطه قدرت کشور ثالث نیست و ایران با دولت سوریه طرف است و آنها هستند که باید در مورد حضور یا عدم حضور نیرویی در سوریه تصمیم بگیرند.»
شفیعی در مورد اظهارات نماینده ویژه پوتین مبنی‌بر لزوم خروج ایران و حزب‌ا... از سوریه، نیز گفت: «امیدوارم اظهارنظر مقام‌های روسی طبق همان تفسیری باشد که مقام‌های سوری از سخنان پوتین کرده‌اند و به این معنی باشد که نیروهای مقاومت در سوریه از این بحث پوتین در مورد خروج نیروهای خارجی مستثنا هستند و این سخنان بیشتر معطوف به ترکیه و آمریکا باشد. از آنجایی که هنوز دقیقا روشن نیست که منظور پوتین چه بوده است نمی‌توان این تحلیل را داشت که مقصود پوتین نیروی قدس ایران، حزب‌ا... لبنان و به‌طور کلی نیروهای مقاومت در سوریه بوده است، اما اگر هدف پوتین از اظهاراتش نیروهای مقاومت و ایرانی باشد بزرگ‌ترین ضربه به روسیه و سیاست‌خارجی این کشور وارد خواهد شد. روسیه اکنون مجموعه‌ای از مشکلات را با آمریکایی‌ها، اروپایی‌ها و نیروهای جهادی داخلی دارد که اگر بخواهد متحدانی مانند ایران را از دست بدهد بدون تردید نتیجه‌ای جز شکست و سقوط در مسیر روسیه وجود نخواهد داشت. البته منظور از سقوط، این است که روسیه در تنگنایی قرار می‌گیرد که چاره‌ای جز پذیرش خواسته‌های آمریکایی‌ها نخواهد داشت.»
این کارشناس مسائل غرب آسیا همچنین افزود: «از سوی دیگر، درخواست خروج ایران از سوریه یک درس تاریخی به جامعه جهانی خواهد داد که روسیه از ظرفیت ایران برای تامین منافع خود در سوریه استفاده کرده است اما به محض اینکه منافعش تامین شد متحدان خود را کنار گذاشت و این موضوع در پس ذهن مردم ایران می‌ماند، یعنی یکی از دغدغه‌ها و انتقادهای ملت ایران نسبت به روابط ایران و روسیه در این است که روسیه در گذشته متجاوز ایران بود و کشوری نیست که قابل اتکا باشد.»
