آفتاب یزد/ متن پیش رو در آفتاب یزد منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
«نتایج تحلیل مشاهدات ماهواره «گریس» ناسا که در نشریه نیچیر منتشر شده، بیانگر این نکته مهم است که کاهش ورودى آب به دریاى خزر در اثر برداشت‌هاى بالادست (تغییرات انسانى) از تغییرات اقلیمى مخرب‌تر بوده است. آیا دریاى خزر سرنوشتى مشابه دریاچه آرال و دریاچه ارومیه خواهد داشت؟»
این جملات توییت هشدارآمیز پژوهشگر، فعال محیط‌زیست و معاون سابق سازمان حفاظت محیط زیست ایران درباره خطر احتمالی‌ای است که دریاچه مازندران را تهدید می‌کند.
این خبر که ابتدا توسط ناسا منتشر شده کمبود آب شیرین در جهان را یکی از مهم‌ترین چالش‌های قرن حاضر دانسته و هشدار داده که مناطق خشک جهان با خطر خشکی بیشتری مواجه هستند. همچنین در سال‌های اخیر، شماری از تالاب‌های جهان پرآب‌تر شده‌اند و در مقابل، برخی مناطق خشک به خاطر برداشت آب‌های زیرزمینی با وضعیتی نامناسب‌تر از قبل مواجه هستند. در نقشه‌ای که ناسا منتشر کرده دریاچه مازندران وضعیت مطلوبی ندارد و نیازمند مراقبت بیشتر ایران و کشورهای اطراف آن است. دریای مازندران یا خزر بزرگترین دریاچه آب شیرین جهان است که به آب‌های آزاد دنیا راه ندارد و در مسیر ترانزیت شمال اروپا و آسیا با جنوب قرار گرفته تا یکی از محورهای کریدور شمال-جنوب باشد. همچنین محل زندگی گونه‌های متنوعی از ماهی‌هایی چون خاویار است. اما حالا فعالان محیط زیست علاوه بر هشدار نسبت به تهدید این دریاچه بزرگ با آلودگی‌های نفتی،
از بی‌مهری همسایگان این دریاچه در افزایش روند کاهش آب آن می‌گویند. برخی‌ها از حقآبه ندادن روسیه می‌گویند و برخی دیگر از سدسازی، برداشت‌های بی‌رویه آب و گرم‌تر شدن زمین.
برای بررسی بیشتر این مسئله مهم که آیا دریاى مازندران نیز به سرنوشت دریاچه آرال و ارومیه دچار خواهد شد یا خیر، با اسماعیل کهرم، کارشناس محیط زیست به گفت‌وگو پرداختیم.
مازندران لایتناهی نیست
جاه‌طلبی روسیه در مازندران
این فعال محیط زیست درباره اخباری که می‌گوید: «روسیه حقآبه خود را نمی‌دهد، جلوی آب شیرین را گرفته تا از آن برای کشاورزی استفاده کند و از سویی کشورهای دیگر هم ممکن است حقآبه دریای مازندران را ندهند و به این ترتیب سطح آب دریای خزر تا 28 سانتی متر از سطح واقعی پایین آمده است» نیز گفت: «این خبر را نشنیده‌ام اما بعید هم نیست. اینکه می‌گویند جنگ آینده بر سر آب است حقیقت دارد. روسیه در بالا نشسته و پرقدرت‌ترین کشور حوزه دریای مازندران است و حقآبه خود را نمی‌دهد. یعنی جلوی روخانه‌هایی که به دریای مازندران می‌ریختند را گرفته است. چندین نسل با احداث کانال و بهره‌مندی در کشاورزی از این دریا استفاده کرده و حقآبه هم نمی‌دهد!» کهرم در پاسخ به این سوال که آیا کانال ولگا به خشک نشدن دریاچه مازندران کمک کرده، اظهار کرد: «بالاخره دریای مازندران به دریای شمال متصل شده، دریای شمال هم به اقیانوس متصل بوده و منابع آبی آن گسترده‌تر از دریای مازندران است اما از اینکه از کدام دریاچه به کدام دریاچه آب وارد می‌شود اطلاعی ندارم. اگر گفته‌اند آب از دریای شمال به مازندران می‌ریزد احتمالا درست است. البته این موضوع باعث گرفتاری‌هایی شده است زیرا کشتی‌هایی که در دریای شمال رفت‌وآمد می‌کنند موجودات دریایی را از این دریا به دریای مازندران می‌ریزند. یکی از آنها تاژک‌داران هستند که ماهی‌های کیلکا یعنی طعمه مطلوب ماهی‌های خاویار را می‌خورند و با این کار این ماهی‌ها را از بین برده و باعث کاهش ماهی خاویار می‌شوند.» او در ادامه با تاکید بر قدرتمندی روسیه اظهار کرد: «کسی نمی‌تواند جلوی چنین کارهایی از طرف روسیه را بگیرد. احتمالا استفاده‌ای که آنها از آب، کانال‌کشی، کشت سیب‌زمینی و سیر کردن میلیون‌ها روسی سیب‌زمینی کار می‌برند بیشتر از حفظ دریای مازندران است. همچنین کانال ولگا با وارد کردن آب دریای سیاه به دریای مازندران باعث کاهش ساحل این دریاچه شده است، زیرا کانال دریای شمال هم‌سطح با دریاچه مازندران نیست لذا آب بالا می‌آید.»
«آرال» مرد اما «خزر»؟!
این کارشناس محیط زیست معتقد است که خشک شدن دریای آرال به دلیل کشت سیب زمینی در اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی بود. آنها بیش از حد از آرال آب وارد کردند و نهایتا سفره‌های آب زیرزمینی با حفر چاه‌ها محدود و نهایتا به خشک شدن آرال انجامید. با اینکه روسیه از احیای آرال می‌گوید اما هزینه احیای آن بیش از رفتن به کره ماه یعنی حدود هزار میلیارد دلار است. منتها تفاوت دریای آرال و مازندران در سایز و اندازه آنهاست، یعنی دریای مازندران چون بزرگترین دریاچه جهان است طی دهه‌هایی حدود صد، دویست و سیصد سال خشک نمی‌شود بلکه باید از بیش از پانصد و حتی هزارسال نام برد، اما این دریا ابدی نیست.
