مثلث/ متن پیش رو در مثلث منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
در میانه بروز و بیان واکنش‌های مختلف به خروج آمریکا از برجام هفته گذشته سایت مجلس خبرگان، بیانیه‌ای را در محکومیت خروج آمریکا از برجام منتشر کرد؛ بیانیه‌ای که نام آیت‌الله احمد جنتی، رئیس مجلس خبرگان هم پای آن دیده می‌شد. در بخشی از این بیانیه از حسن روحانی خواسته شده بود تا به‌خاطر آنچه «عدم رعایت خط قرمزهای مقام معظم رهبری در جریان مذاکرات» نامیده شده، از مردم عذرخواهی کند. در بخشی از بیانیه‌ای که در سایت خبرگان منتشر شده، آمده بود: «... در شرایط کنونی هم به نظر می‌رسد اختلاف ظاهری آمریکا و سه کشور اروپایی درواقع، نوعی تقسیم کار بین آنان است و بر همین اساس در ادامه مذاکرات با آنان لازم است در اسرع‌وقت و ضمن جلوگیری از اتلاف فرصت توسط دشمن، تضمین‌های جدی و محکمی‌برای ماندن در توافق اخذ شود. در غیر این صورت، خروج از برجام، تکلیف شرعی و قانونی دستگاه دیپلماسی خواهد بود. از نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی خواسته می‌شود هرچه‌سریع‌تر درخصوص نقض عهد آمریکا، تصمیمات لازم را اتخاذ کرده درخصوص قانون اقدام متناسب و متقابل دولت جمهوری اسلامی در اجرای برجام، پیگیری جدی را معمول دارند. از دولت محترم می‌خواهیم درخصوص شکایت از دولت ایالات متحده آمریکا به‌خاطر خسارت‌هایی که در طول سالیان گذشته بر کشور وارد شده است، اقدامات لازم را انجام داده، پیگیری حقوقی مناسبی را در مجامع حقوقی جهان آغاز نمایند.»
این بیانیه در آخر از رئیس‌جمهوری خواسته «صادقانه و با صراحت، نسبت به خسارت‌های وارده در برجام که به‌خاطر عدم‌رعایت خطوط قرمز ترسیمی توسط رهبر معظم انقلاب از جمله اخذ تضمین‌های لازم از 1+5 و نیز عدم رعایت اقدام متناظر و گام‌به‌گام، پدید آمد؛ از مردم عزیز ایران عذرخواهی کرده، تجربه توافق برجام را چراغ راه آینده قرار دهند.»
انتشار این بیانیه و قرار گرفتن آن روی خروجی خبرگزاری‌ها و سایت‌ها موجی از واکنش‌ها را به‌دنبال داشت. هاشم هاشم‌زاده‌هریسی، از اعضای خبرگان، اما در گفت‌وگو با جماران اعلام کرده که تقاضای عذرخواهی‌کردن رئیس‌جمهور بابت برجام، نظر مجلس خبرگان نیست. او در این گفت‌وگو به انواع بیانیه‌هایی که از سوی مجلس خبرگان می‌تواند صادر شود، اشاره کرد و گفت: «مجلس خبرگان می‌تواند سه نوع بیانیه صادر کند که بعضی‌ها رسمی هستند و بعضی دیگر رسمی نیستند. بیانیه رسمی خبرگان که به نام مجلس خبرگان تلقی می‌شود و رسمیت هم دارد این است که مطلب یا مطالبی را بنویسند و در صحن اجلاس مطرح کنند و آنجا بررسی شود و به تصویب اکثریت برسد؛ هروقت به تصویب اکثریت رسید، بیانیه رسمی مجلس خبرگان رهبری محسوب می‌شود.» هاشم‌زاده درعین‌حال اعلام کرده که او در جریان صدور چنین بیانیه‌ای نبوده است. او همچنین گفته است: «یک نوع بیانیه هم این است که عده‌ای از خبرگان، اکثریت یا اقلیت، می‌توانند در رابطه با بعضی از مسائل چیزی بنویسند و امضا کنند و به رسانه‌ها بدهند. این رسمی نیست و به نام مجلس خبرگان هم نیست، بلکه بیانیه نمایندگان مجلس خبرگان است، چون عده‌ای از نمایندگان آن را داده‌اند، اما به‌عنوان نظر خبرگان و مجلس خبرگان نمی‌تواند (منتشر شود) و باید اسم تعداد افرادی که آن را امضا کردهاند مشخص باشد. حتی به صورت کلی نمی‌توانند بگویند که چند نفر از خبرگان این‌طور می‌خواهند.»
بیانیه خبرگان نبود
موج واکنش‌ها به این بیانیه البته با سخنان سید‌احمد خاتمی هم مواجه شد. او با اشاره به بیانیه اخیر رئیس مجلس خبرگان رهبری گفت: «این بیانیه مربوط به مجلس خبرگان رهبری نبود و حتی به هیات‌رئیسه مجلس خبرگان رهبری هم ارتباطی ندارد و این بیانیه‌ای است که آیت‌الله جنتی از جایگاه ریاست مجلس خبرگان با سربرگ رئیس مجلس خبرگان صادر کرده است، ولی در رسانه‌ها منعکس شد که این بیانیه مربوط به مجلس خبرگان رهبری است که این انعکاس درستی نبود.» امام جمعه تهران تصریح کرد: «تعجیلی در ابتدا صورت گرفت که سایت خبرگان بیانیه را به نام خبرگان رهبری در این سایت درج کرد، ولی بلافاصله اصلاح شد که این بیانیه مربوط به رئیس مجلس خبرگان رهبری است. مجلس خبرگان زمانی که بیانیه‌ای صادر می‌کند بر بند بند آن نسبت به موضع خود تصریح می‌کند ولی در بیانیه اخیر کلمه‌ای از مجلس خبرگان نیامده و تنها ریاست مجلس خبرگان به عنوان یک صاحب‌نظر بیانیه صادر کردهاند. انتظار بر این بود کسانی که می‌خواستند اظهارنظر کنند اصلاحات را هم در نظر می‌گرفتند ولی برخی افراد به‌دنبال تخریب خبرگان بودند تا بیانیه‌ای که از سوی این نهاد نیست به نام آن تمام کنند و سرمایه نظام را بکوبند. طبق قانون اساسی در کشور همه افراد در مسائل جزئی و کلی کشور حق اظهارنظر دارند و رئیس مجلس خبرگان رهبری هم اظهارنظر دارد و اینکه گفته می‌شود مجلس خبرگان دخالت در دیپلماسی کرده سخن شایسته‌ای نیست، زیرا این بیانیه تنها بیانیه رئیس مجلس خبرگان بوده و ایشان نظرشان را بیان کردند و دخالت زمانی صورت می‌گیرد که نهاد یا شخصی با اعمال قدرت بخواهد مسیری را تغییر دهد و باید گفت که فرهیختگان در اظهارنظر آزاد هستند و توصیه را نمی‌توان عنوان دخالت نام گذاشت. اعضای خبرگان در جایگاه حقیقی خود بر همه زمینه‌ها حق اظهارنظر دارند و در جایگاه حقوقی‌شان نیز هر جایی که صلاح باشد اظهارنظر می‌کنند. آیت‌الله جنتی حرفی زد و بقیه هم اظهارنظر کردند و ایشان از عنوان ریاست خبرگان استفاده کردند و نه موافقت و نه مخالفت هیچ‌کدام در صحنه نیامده و مطرح نشده که رویکرد ایشان نشان داده شود و اگر کمی به این بیانیه دقت کنیم متوجه خواهیم شد برخی از مفاد آن را همه قبول دارند. در یکی از مفاد این بیانیه آمده است که آمریکا عهدشکنی کرده و به اروپایی‌ها نمی‌شود اعتماد کرد و این نکات را همه قبول دارند ولی با این وجود رهبری فرصتی به اتحادیه اروپایی داده‌اند که موارد لازم را قبول کنند و بعد از آن مورد بررسی قرار بگیرد و سخن آیت‌الله جنتی نیز مبنی بر این بود که چرا تعهد و تضمین حقوقی در برجام در نظر گرفته نشد که ریاست‌جمهوری آمریکا به راحتی بتواند آن را زیر پا بگذارد. رئیس مجلس خبرگان در پیامی از زحمات طاقت‌فرسای مذاکره‌کنندگان تجلیل و تقدیر کرده و عنوان کردند زحمات مذاکره‌کنندگان جای انکار ندارد و رهبری در سخنان‌شان مذاکره‌کنندگان را امین دانستند و این یک معنا دارد که مذاکره‌کنندگان می‌خواستند چنین تعهدی را بگیرند ولی نتوانستند. نخواستن در کار نبوده بلکه نتوانستند. انتظار می‌رود طرفین در سخنان خود از رهبری خرج نکنند زیرا که سخنان رهبری مشخص است و ایشان در این ارتباط هم تایید هم تذکر و هم گله داشتند و نباید گزینشی با فرمایشات رهبری روبه‌رو شد و در مسائل سیاسی باید حرف‌های خودمان را بزنیم و از رهبری خرج نکنیم. در چند روز اخیر دو طرف به صورت صریح حرف‌هایشان را زدند و آیت‌الله جنتی نیز از جایگاه خودشان به صراحت موضع گرفتند و برخی نقدها هم مطرح شد که برخی از آنها توهین‌آمیز و اهانت‌بار بود که این‌گونه نقدها در شان فرهیختگان نبود که جایگاه مجلس خبرگان و آیت‌الله جنتی را با استدلال‌های غلط زیر سوال ببرند و با استدلال‌های ناشایست دست به توهین بزنند.» خاتمی از رسانه‌ها خواست که عدالت رسانه‌ای را در نظر بگیرند و نقدها را منصفانه و مودبانه بیان کنند.
اما این بیانیه با واکنش‌های مخالفان آیت‌الله جنتی هم مواجه شد.
آیت‌الله علی‌اکبر مسعودی‌خمینی، عضو بلند‌پایه جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، از آیت‌الله احمد جنتی خواسته که مراقب کلماتی که به کار می‌برد باشد. بعد از اینکه مشخص شد بیانیه جنجالی منتسب به مجلس خبرگان خطاب به دولت صرفا به سفارش احمد جنتی تهیه شده است، دیروز یک عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم هم خطاب به او گفت: «آقای جنتی، در کلمات‌تان مواظب باشید و فکر کنید که چه می‌گویید. اگر رهبری با برجام و مذاکرات مخالف بودند، یک کلمه می‌فرمودند آقای روحانی! مذاکره نکن و به کارهای دیگرت رسیدگی کن. در این صورت، مگر آقای روحانی می‌توانست بگوید نه؟ باید به آقای جنتی گفت که شما در کلمات‌تان مواظب باشید و فکر کنید که چه دارید حرف می‌زنید و چه می‌گویید و‌الا اگر مواظب نباشید، سوءاستفاده‌هایی که دارد از سخن‌های این‌چنینی می‌شود کاملا مشخص است.»
دولت هم با صدور بیانیه‌ای نوشت: «متأسفانه آنان که باید عذرخواه مواضع نادرست خود در گذشته باشند، طلبکارانه به دستاوردهای ملی می‌تازند و حاضر نیستند به این سوال پاسخ دهند که خسارت‌های تحریم ظالمانه بر ملت ایران چه میزان بوده و برای پیش‌گیری به موقع از آن خسارت‌ها چه کردهاند؟ آنها هیچ‌گاه حاضر نیستند از ناتوانی خود در ارائه راه‌های جایگزین برجام سخن بگویند و صادقانه بابت رویکرد غلط و کارشکنی‌های خود در روند پیشرفت کشور، از ملت عذرخواهی کنند. آنها در تعارضی آشکار، هم دلواپس حضور آمریکا در برجام بوده‌اند و هم شاکی خروج آمریکا از برجام. مدیریت مسئولانه کشور، عرصه تناقض‌گوئی نیست؛ بلکه نیازمند تصمیم قاطع و عمل شجاعانه است. دولت ضمن استقبال از تمامی اظهارنظرها و توصیه‌های خیرخواهانه، اعلام می‌کند که تمامی‌مراحل مذاکرات و توافق، در چارچوب قانون اساسی، اختیارات و مسئولیت‌های رئیس‌جمهور و مصوبات شورای عالی امنیت ملی بوده است. در شرایط جدید نیز برای مقابله موثر با اقدام تحریک آمیز آمریکا و تضمین انتفاع ایران از برجام، تدابیر لازم اتخاذ شده و در حال اجرا است.»
باید همان مسیر 5 سال پیش را ادامه دهیم
اما در دیگر واکنش‌ها در مورد خروج آمریکا از برجام سرلشکر محمدعلی جعفری در سخنانی گفت: «توافق برجام به‌جای آنکه مانعی برای رفع تحریم‌ها باشد، به نهادینه‌سازی تحریم‌ها در کشور منجر شده که آن هم به دلیل قابل اعتمادنبودن آمریکا بوده و امروز به همه دنیا نیز دارد ثابت می‌شود که نباید به آمریکا اعتماد کرد.» سردارجعفری ادامه داد: «خروج آمریکا از برجام نیز که امروز رخ داده، در راستای همان شیطنت‌های قبلی دشمنان است و چیز جدیدی نیست؛ اما نگاه ما باید به درون باشد و اقتصاد مقاومتی که تنها راه علاج مقابله با دشمنان است؛ اما متأسفانه آن هم به خاطر تفاوت نگاه مبنایی مسئولان در اقتصاد کشور، باعث اجرایی‌نشدن دقیق آن شده است.» او گفت: «اخیرا اروپایی‌ها زمزمه‌هایی مبنی بر تکیه‌نکردن به خود را از سوی ما طرح کردهاند و سخنان اخیر خانم مرکل، صدراعظم آلمان نیز به روشنی به همین نکته اشاره دارد. به‌هرحال فرصتی از سوی مقام معظم رهبری برای مذاکره و البته تضمین صددرصدی از سوی آنان داده شده است که اگر به جایی نرسد، باید همان مسیر پنج سال پیش را ادامه دهیم.»
سعید جلیلی که حالا عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام است و در دولت دوم احمدی‌نژاد مسئول تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشور با قدرت‌های جهانی بود نیز موضوع صحبت خود را خروج آمریکا از برجام انتخاب کرد و گفت: «سه کشور اروپایی باید بدانند با علنی‌تر و رسمی‌ترشدن مزاحمت‌های آمریکا، هر مزاحمت او برای پیشرفت و منافع ملی ما، میخی بر تابوت برجام خواهد بود و اگر اروپا توانی دارد، باید مانع مزاحمت‌های آمریکا شود.» او در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به بیانیه اروپا در واکنش به خروج آمریکا از برجام گفت: «گام اول سه کشور اروپایی که در بیانیه سران این کشورها منتشر شد، منطق «عدم‌اعتماد به اروپا» را هم روشن‌‌تر کرد و به دور از تمدن گفت‌وگو بود. اروپایی‌ها در حالی که امروز اذعان دارند آمریکا عهدشکنی کرده است، در بیانیه رسمی خود «بایدها» و «نبایدها» را برای ایران مشخص می‌کنند. در کدام توافق اگر یک طرف عهدشکنی کرد، طرف دیگر باید بر سر پیمان خود باقی بماند؟ آیا این غیر از منطق دیکتاتورهاست که از حلقوم مدعیان آزادی در بیانیه سران سه کشور اروپایی بیرون آمده است؟» جلیلی در بخش دیگری از سخنانش گفت: «آمریکا امروز دلخوش است که فروش نفت ایران را کاهش دهد؛ اما آیا آمریکایی‌ها فراموش کردهاند وقتی به گمان خودشان چند سال قبل فروش نفت ایران را به 600 هزار بشکه کاهش دادند، ما توانستیم این روند را برگردانیم؛ به‌گونه‌ای که در تیر 92 در اوج فشارهای تحریم‌ها، ایران توانست فروش روزانه نفت خود را به یک‌میلیون و 580 هزار بشکه آن‌هم به قیمت بالای صد دلار برساند. امروز با فرآورده‌های نفتی پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس که متوسط سنی مسئولان آن 32 سال است، نه‌تنها نمی‌توان نفت ایران را تحریم کرد، بلکه این دشمنان هستند که نه برای نفت که برای خرید فرآورده‌های نفتی ایران باید صف بکشند. آمریکا فراموش کرده که در اوج تحریم‌های نفتی، 17 سکوی نفتی ایران در سال 91 مشغول کار بود؟ ما می‌دانیم سراسیمگی آمریکا به این خاطر است که می‌داند از پس چنین قدرتی برنمی‌آید و این هنوز از نتایج سحر است.»
