شرق/ متن پیش رو در شرق منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست.
مذاکرات برجامی ادامه دارد؛ البته فعلا تلفنی. آنگلا مرکل با ولادیمیر پوتین تماس تلفنی گرفته و فدریکا موگرینی با محمدجواد ظریف؛ ترزا می نیز با ترامپ تماس گرفته است. در جدیدترین تماس‌ها و اظهارنظرها، اعضای اروپایی برجام علاوه بر حفظ برجام، نگران ازدست‌دادن منافع مالی و اقتصادی خودشان هستند؛ منافع قراردادهایی که دو سال بعد از برجام با ایران به دست آورده‌اند و حالا با خروج آمریکا از برجام، در معرض خطرند. در همین راستا، ترزا می، نخست‌وزیر انگلیس، با دونالد ترامپ تماس گرفته تا از خطر تحریم شرکت‌های انگلیسی از سوی آمریکا بعد از برجام ابراز نگرانی کند. وزیر اقتصاد آلمان نیز با وزیر خزانه‌داری آمریکا تماس گرفته و خواستار مستثناشدن شرکت‌های آلمانی از تحریم‌های آمریکایی شده است. رئیس‌جمهوری روسیه و صدراعظم آلمان نیز روز جمعه در گفت‌وگویی تلفنی، بر اهمیت حفظ برجام تأکید کردند. دو طرف بر اهمیت اصولی حفظ برجام از نقطه‌نظر امنیت بین‌المللی و منطقه‌ای تأکید کرده‌اند. رئیس‌جمهوری ترکیه نیز با پوتین تماس گرفته و درباره حفظ برجام صحبت کرده است. سه‌شنبه‌شب ترامپ از برجام خارج شد و اعلام کرد 90 تا 180 روز بعد از فرمان اجرائی او، تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران بازمی‌گردد. رئیس‌جمهوری ایران بعد از خروج آمریکا از برجام اعلام کرد از توافق خارج نمی‌شود و چند هفته به اروپا وقت داده می‌شود تا ببینیم آیا این توافق را می‌توان با اروپا ادامه داد یا نه؟ حالا شرکت‌های اروپایی که با ایران قراردادهای همکاری بسته‌اند، نگران تحریم‌هایی هستند که ممکن است تا چند ماه دیگر آنها را نشانه بگیرد. در دیگر سو، دولت‌های اروپایی دنبال گرفتن تضمین از آمریکا برای پیشگیری از تحریم شرکت‌هایشان هستند؛ اما مشخص نیست چقدر این تضمین‌ها می‌تواند به شرکت‌های اروپایی اطمینان خاطر بدهد. علاوه بر این، دولت‌های اروپایی نمی‌توانند شرکت‌های فعالشان را از نظر حقوقی موظف یا مجبور به همکاری با کشوری کنند. اینها همه ناهمواری‌هایی است که مقابل برجام، ایران و اروپا قرار دارد. محمدجواد ظریف شب گذشته برای آغاز رایزنی‌های دیپلماتیک در راستای نجات برجام، به چین سفر کرده و فردا به مسکو می‌رود. این تور هسته‌ای روز سه‌شنبه به مقصد بروکسل می‌رسد تا ظریف بار دیگر با E3 و موگرینی بر سر میز مذاکره بنشیند؛ حالا با متن توافقی که روی میز هست، اما مشخص نیست که می‌توان آن را ادامه داد یا نه؟
نشست مهم چهارشنبه
روز چهارشنبه اروپایی‌ها نشستی داخلی دارند که قرار است «ایران و تحریم‌های آمریکا» را در آن بررسی کنند. روند کمیسیون مشترک برجام و مذاکرات احتمالی اروپا و ایران بر سر حفظ برجام یا اعلام شکست از نجات برجام، در نشست چهارشنبه اعضای اتحادیه اروپا مشخص می‌شود. «ژرار آرو»، سفیر فرانسه در آمریکا، درهمین‌باره در توییتی نوشته: «اتحادیه اروپا هفته جاری سیاست خود را در قبال ایران پس از خروج واشنگتن از برجام تعیین خواهد کرد». «فدریکا موگرینی»، هماهنگ‌کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا، در تماسی تلفنی که شب جمعه با ظریف داشته، درباره لزوم تداوم برجام گفت‌وگو و رایزنی کرد. ظریف در این گفت‌وگو بر ضرورت ارائه تضمین‌های لازم برای دستیابی ملت ایران به منافع برجام تأکید کرد. برنامه‌ریزی و توافق درباره نشست روز سه‌شنبه با وزرای خارجه E3 در بروکسل از دیگر محورهای گفت‌وگوی ظریف و موگرینی بود.
اروپایی‌های نگران
اروپایی‌ها هم‌زمان با نگرانی سیاسی از وضعیت برجام و تبعات ازدست‌رفتن آن در منطقه و احتمال درگیری‌های هسته‌ای، نگران وضعیت اقتصادی شرکت‌هایی هستند که با ایران تعامل اقتصادی داشته‌اند و حالا خطر تحریم آمریکا آنها را تهدید می‌کند. وزرای امور اقتصادی فرانسه، آلمان و انگلیس دراین‌باره با وزیر خزانه‌داری آمریکا رایزنی تلفنی کرده‌اند. ترزا می، نخست‌وزیر انگلیس، نیز با ترامپ دراین‌خصوص صحبت کرده است. «می» در این گفت‌وگوی تلفنی درباره پیامدهای ناشی از بازگشت تحریم‌های واشنگتن بر شرکت‌هایی که با ایران تجارت می‌کنند، رایزنی کرد. به گزارش ایرنا، به نقل از دفتر نخست‌وزیری، دو طرف توافق کردند تیم‌های کارشناسی دو کشور دراین‌باره با یکدیگر گفت‌وگو کنند. در این تماس تلفنی، «می» همچنین بر موضع لندن را در قبال برجام تأکید و اعلام کرد این کشور در کنار سایر شرکای اروپایی خود، به برجام به‌عنوان بهترین گزینه برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای پایبند می‌ماند. هایکو ماس، وزیر امور خارجه آلمان، نیز به خبرگزاری اسپوتنیک، گفته: «تصمیم رئیس‌جمهور ترامپ برای کنارگذاشتن توافق هسته‌ای با ایران آسیب بسیار جدی به روابط میان آلمان و آمریکا در درازمدت وارد کرده است. برلین زمانی که پای منافعش در میان باشد، سیاستی سخت‌تر را در قبال آمریکا اتخاذ خواهد کرد. ما آماده گفت‌وگو، مذاکره و جنگ بر سر منافعمان در صورت نیاز هستیم و این متوجه تمام سطوح و نه‌فقط کاخ سفید است». به گزارش ایسنا به نقل از رویترز، برونو لومر، وزیر دارایی فرانسه، نیز خواستار اعمال معیارهای اروپایی برای بهبود حکمرانی اقتصادی اتحادیه اروپا در بلندمدت شد و گفت این کشور به دنبال مستثناشدن یا دوره گذار طولانی‌تری از تحریم‌های آمریکا برای شرکت‌هایی مانند توتال و رنو است که در ایران فعالیت می‌کنند. وی که با شبکه رادیویی «یوروپ وان» مصاحبه می‌کرد، گفت: اکنون زمان آن رسیده است که اروپایی‌ها چشمان خود را باز کنند. لومر گفت اروپا برای مستقل‌شدن از آمریکا نیازمند ابزارهای مالی جدیدی است. از سوی دیگر پیتر آلتمایر، وزیر اقتصاد آلمان، نیز اعلام کرد این کشور در نظر دارد مشاوره حقوقی به شرکت‌های این کشور برای حفظ تجارت خود با ایران بدهد. آلمان و فرانسه در بین کشورهایی از اتحادیه اروپا هستند که برنامه‌های تأمین مالی صادراتی به ایران با تخصیص خط اعتباری یورو به این کشور برای مقاومت در برابر تحریم‌های آمریکا را در نظر دارند، اما سرسختی موضع واشنگتن باعث افزایش تردیدها نسبت به امکان چنین امری شده است.
لومر گفت از استیون منوچین، وزیر خزانه‌داری آمریکا، خواسته است شرکت‌های فرانسوی نظیر «پژو- سیتروئن»، شرکت دارویی «سانوفی» و مواد غذایی «دنون»، خودروسازی «رنو» و شرکت نفتی توتال را به طور موقت یا دائمی از تحریم‌های آمریکا معاف کند. ژان ایو لودریان، وزیر خارجه فرانسه، نیز در مصاحبه با «لو پاریزین» گفت: به آمریکایی‌ها گفته‌ایم این به خودشان مربوط است که چه تحریم‌هایی وضع کنند، اما ما خارج از حدوحدودبودن تحریم‌ها را غیرقابل‌قبول می‌دانیم. وی افزود: اروپایی‌ها نباید تاوان خروج آمریکا از توافق را بدهند.
یک راه‌حل اروپایی
همچنین وزیر اقتصاد فرانسه در نشریه ووکس از احتمال بازگشت قانون مسدودکننده (blocking regulations) که برای نخستین‌بار در سال 1996 در راستای حفاظت از تجارت شرکت‌های اروپایی با لیبی و کوبا از تحریم‌های آمریکا ایجاد شد، خبر داد. او گفته ممکن است از آنجایی که آمریکا اعلام کرده باید در مدت مشخصی اتحادیه اروپا از تجارت با ایران صرف‌‌نظر کند، چراکه در صورت ادامه این روند تحت تحریم‌های آمریکا قرار خواهد گرفت، این قانون از سوی اتحادیه با هدف دفاع از منافع شرکت‌های اروپایی بار دیگر اعمال شود. به گزارش ایسنا، استفاده از این تاکتیک تجاری در آن زمان مؤثر واقع شد و واشنگتن از موضع خود برای تحریم این شرکت‌ها عقب‌نشینی کرد. پس از به‌کارگیری قانون مسدودکننده در سال 1996، این قانون به شرکت‌های اروپایی اجازه می‌داد تا تحریم‌های آمریکا را نادیده بگیرند و همچنین در دادگاه‌های خارجی علیه آمریکا که تحریم‌هایی را به دلیل تجارت با لیبی و کوبا برای این شرکت‌ها در نظر می‌گرفت، شکایت کنند. به نظر می‌رسد فرانسه به دنبال بازگرداندن این شرایط برای مقابله با تهدیدهای آمریکا در اعمال تحریم‌ها علیه شرکت‌ها و بانک‌های اروپایی است که با ایران تجارت می‌کنند. وزیر اقتصاد فرانسه همچنین گفت که اواخر ماه می با همتایان انگلیسی و آلمانی خود دراین‌باره دیدار می‌کند تا سناریوهای موجود را بررسی کنند. لمایر همچنین تأکید کرد که اروپا به دنبال دستیابی به استقلال مالی خود از آمریکا در واکنش به تحریم‌های احتمالی است. وزیر دارایی آلمان نیز در تماس با همتای آمریکایی‌اش موضوع مستثناشدن شرکت‌های آلمانی از تحریم‌های آمریکا را مورد بحث قرار داد.
