آفتاب یزد/ متن پیش رو در آفتاب یزد منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
میراث لیبرال دموکراسی در ترکیه را شاید نتوان مستقیم به کمال آتاتورک نسبت داد اما بدون تردید او پدر ترکیه مدرن است که با سیاست‌های خود موجب شد امروز آنکارا یکی از معدود کشورهای منطقه باشد که از دیکتاتوری رها شده است! ترک‌ها تا رسیدن به سطح قابل قبولی از دموکراسی در چند دهه اخیر چالش‌های فراوانی داشتند و کودتای نظامی در این کشور هم کم نبوده است. آخرین مورد آن به میانه دهه 90 قرن بیستم میلادی برمی‌گردد.
با این حال ظهور اردوغان به عنوان سیاستمداری پراگماتیک در آغاز هزاره سوم شرایط را برای آنکارا تغییر داده است.آفتاب یزد- گروه سیاسی: میراث لیبرال دموکراسی در ترکیه را شاید نتوان مستقیم به کمال آتاتورک نسبت داد اما بدون تردید او پدر ترکیه مدرن است که با سیاست‌های خود موجب شد امروز آنکارا یکی از معدود کشورهای منطقه باشد که از دیکتاتوری رها شده است! ترک‌ها تا رسیدن به سطح قابل قبولی از دموکراسی در چند دهه اخیر چالش‌های فراوانی داشتند و کودتای نظامی در این کشور هم کم نبوده است. آخرین مورد آن به میانه دهه 90 قرن بیستم میلادی برمی‌گردد. با این حال ظهور اردوغان به عنوان سیاستمداری پراگماتیک در آغاز هزاره سوم شرایط را برای آنکارا تغییر داه است. اردوغان حدود دو دهه اخیر توانست علاوه بر ثبات سیاسی، اقتصاد ترکیه را به طور چشمگیری متحول کند. به طوری که براساس داده‌های سازمان آمار ترکیه «توئیک»، «دفتر آمار اروپا» و سازمان «همکاری و توسعه اقتصادی»، شاخص زنجیره‌ای حجم تولید ناخالص داخلی کشور در سه ماهه سوم سال 2017 نسبت به مدت مشابه در سال 2016 به میزان 11.1 درصد رشد داشته و بدین ترتیب رکورد جدیدی در سطح جهانی ثبت کرده است. با این حال جاه طلبی‌های اردوغان در خاورمیانه و جهان در دیگر مناسبات کار دست ترک‌ها داده است. رویای حضور در اتحادیه اروپا برای ترکیه از همان ابتدای تشکیل این اتحادیه مدنظر بود، آنها سالهای سال برای چنین امری تلاش کردند و خود را با قوانین اتحادیه وفق دادند اما در نهایت به نظر می‌رسد امروز بیش از هر زمانی از این موضوع دور هستند! اردوغان در سالهای اخیر با برگزاری رفراندوم جایگاه ریاست جمهوری را نسبت به نخست وزیری تقویت کرد و خود نیز از پست نخست وزیر به رئیس جمهوری کوچ کرد. او در یک رفراندوم دیگر با یک رای ناپلئونی اختیارات رئیس جمهور را افزایش داد و حالا به نظر می‌رسد تا سالهای سال می‌خواهد مرد اول ترکیه باشد. همین موضوع موجب شده شاخص‌های دموکراسی در این کشور کاهش یابد. یکی دیگر از مواردی که امروز ترکیه را از یک لیبرال دموکراسی دور می‌کند تسویه‌های سیاسی و بازداشت‌های پرشمارروزنامه‌نگاران است. از جمله در آخرین مورد دیروز سازمان عفو بین‌الملل در گزارشی به مناسبت روز جهانی آزادی مطبوعات نوشت: «خبرنگاران در ترکیه از فضای رعب آوری که علیه فعالیت رسانه‌ها از زمان اعلام وضعیت اضطراری ایجاد شده، شکایت دارند و این کشور تبدیل به سیاه چال برای خبرنگاران شده است.»
حالا اردوغان در راستای تحکیم قدرت خود به یکباره با اختیارات وسیعی که پیش از این برای خود در نظر گرفته خواستار انتخابات زود هنگام در ترکیه شده است تا بیش از پیش قدرت خود را به رخ رقبا بکشد. نکته جالب آنکه در این انتخابات رقیب چندان جدی نیز برای او وجود ندارد. به نوعی تحلیلگران را به یاد انتخابات نمایشی در روسیه می‌اندازد که با جلوگیری از حضور رقبای جدی برای پوتین او با بیش از 70 درصد آرا همین دو ماه پیش در روسیه به عنوان رئیس جمهور انتخاب شد. در ترکیه نیز از عبدالله گل که یار دیرین اردوغان در سالهای ابتدایی تشکیل حزب عدالت و توسعه به شمار می‌رفت و بعدها میان او و اردوغان جدایی افتاد به عنوان مهم‌ترین رقیب رئیس جمهور فعلی ترکیه نام برده می‌شد. اما گل از حضور در انتخابات انصراف داد تا حالا چشم امید مخالفان اردوغان در ترکیه به یک زن باشد. مرال اکشنر که از او به عنوان بانوی آهنین یاد می‌کنند باید در مقابل اردوغان بایستد اما معلوم نیست این بانوی آهنین چقدر می‌تواند در رقابتی که اردوغان با نقشه پیروزی آن را به راه انداخته تاب بیاورد.
اکشنر که وزیر کشور پیشین ترکیه بود، سال گذشته در مخالفت با رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری و حزب حاکم عدالت و توسعه ترکیه، با خروج از کادر رهبری حزب حرکت ملی متفق اصلی اردوغان، حزب جدیدی به نام نیک (خوب) تاسیس کرد. حزب تازه تاسیس او با انتقال 15 نفر از اعضای حزب جمهوری خواه خلق، شرایط قانونی را برای معرفی نامزد مستقل ریاست جمهوری کسب کرد ولی با این حال، او اعلام کرد که برابر قانون، برای نامزدی انتخابات ریاست جمهوری 100هزار امضا در فاصله فرجه تاریخی تعیین شده 4 تا 9 ماه می(14 تا 19 اردیبشهت ماه) جمع آوری می‌کند. همه این امضاها باید به صورت رسمی ثبت و توسط شورای عالی انتخابات ترکیه تایید شود. آن طور که روزنامه حریت چاپ ترکیه نوشته خانم اکشنر با اعلام کاندیداتوری خود هنگام جمع آوری امضا گفته: «صد هزار امضا خواستیم و برای این یکصد هزار فقط به اراده ملتمان تکیه کردیم. ما با تکیه بر ملتمان وارد این مسیر شدیم. بخ جز مردم بر هیچ چیز دیگری تکیه نمی‌کنیم همین برای ما کافی است. حرف‌های زیادی برای گفتن است. به اذن خداوند در این سرزمین سیستمی که دست را می‌شکند و سر را می‌برد با اراده شما تغییر خواهد کرد.» او همچنین امروز با همراهی سه حزب جمهوری خواه خلق، سعادت و دموکرات ترکیه، حزب خود را وارد ائتلافی جدید برای شکست دادن حزب حاکم عدالت و توسعه کرده است. اکشنر که اواخر تابستان سال گذشته به علت انتقاد از کادر رهبری حزب حرکت ملی از این حزب اخراج شد، در سالهای 1996 و 1997 در دولت مرحوم نجم الدین اربکان، وزیر کشور و معاون رئیس پارلمان ترکیه بوده است. او سال گذشته گفته بود:«همه دارند از آقای اردوغان حرف می‌زنند، ولی چطور می‌شود اگر من رئیس جمهوری بعدی این کشور شوم؟» جمله‌ای که همان زمان نیز ناظران آن را به عنوان علاقه خانم اکشنر برای حضور در میدان رقابت ریاست جمهوری تعبیر کردند.
احیاگر دموکراسی ترک‌ها
این بانوی سیاستمدار ترکیه که 61 سال سن دارد، طی دو دهه اخیر در عرصه سیاسی ترکیه حضور داشته و در همه پرسی تغییرات قانون اساسی ترکیه مخالف تغییر نظام پارلمانی و گذر به نظام ریاستی بوده است. او که متولد 1956 است از پدر و مادری مسلمان که مقیم یونان بوده اند متولد شده، رشته تاریخ را در دانشگاه استانبول خوانده و دکترای خود در همین رشته را از دانشگاه Marmara در ترکیه اخذ کرده است. او در 25 اکتبر 2017 حزب good را تاسیس کرد و از لوگو و اهداف آن رونمایی کرد. او گفت این حزب را جنبش شجاع می‌نامم. وی در نخستین سخنرانی در جمع حامیان حزبش گفت: «معتقدم دموکراسی در ترکیه تحت تهدید است و حزب good یک جامعه آزاد می‌خواهد و به دنبال ترمیم مشکلات سیستم قضایی ترکیه است.» او افزود: «رسانه‌ها نباید تحت فشار باشند مشارکت دموکراتیک یک ملت و پارلمان قوی غیر قابل جایگزین هستند. ما قوانین احزاب سیاسی را بر اساس اصول دموکراتیک معاصر پیش خواهیم برد.» به نظر می‌رسد او به دنبال احیای اندیشه‌های لیبرالی است که در دوره ریاست اردوغان کمرنگ شده است. ترکیه از ابتدای دهه بیست قرن بیستم براساس لائیسیته بنا نهاده شد، هرچند لیبرال‌ها در ترکیه اردوغان را متهم می‌کنند که به اصول آتاتورک و ترکیه مدرن پایبند نیست. یکی از مواردی که لیبرال‌ها در ترکیه به دنبال آن هستند اردوغان در اروپا و غرب و دوری از مجادلات خاورمیانه است. حال آنکه اردوغان در سالهای اخیر بیش از پیش ترکیه را وارد معادلات در خاورمیانه کرده و از قضا از این موضوع زیان‌های بسیاری نیز به ترکیه وارد شده است.
اتحاد علیه اردوغان
خانم اکشنر انتخابات پیش رو را متوجه یک اصل می‌داند اینکه همه احزاب مخالف در دور دوم با هم علیه اردوغان متحد شوند. او به گاردین گفته: «من اولین کسی بودم که برابر اردوغان اعلام کاندیداتوری کردم، من این را از ابتدای فرآیند گفتم، در دور اول، همه باید به نامزد خود رای بدهند. در دور دوم، به خاطر دموکراسی ما، برای کشور ما، اپوزیسیون باید مخالفت‌های خود را کنار بگذارد و از کاندیدای مخالف (مخالف با اردوغان) پشتیبانی کند، هر کس که باشد.» گاردین درباره کاندیداتوری خانم اکشنر نوشته: «اکشنر قول داده که سیستم ریاست جمهوری را باز گرداند، ترکیه را در مسیر روابط با اتحادیه اروپا قرار دهد و حکومت قانون را احیا کند در جایی که آزادی به دلیل شرایط اضطراری ناشی از کودتای جولای 2016 کاهش یافته است.» او به گاردین گفته:«وجود یک نفر به عنوان مسئول در میان مدت و بلند مدت برای ترکیه هزینه‌های بسیاری خواهد داشت. دموکراسی در ترکیه ناکارآمد است و ما باید مجددا آن را بسازیم و برای بازگرداندن حاکمیت قانون و قوه قضاییه تلاش کنیم.» او در جایی گفته:«اردوغان می‌داند من یک رقیب واقعی هستم» در همین حال سلیم سزاک، تحلیلگر سیاسی ترکیه به مجله تایم گفت:«اکشنر، هیلاری کلینتون انتخابات ریاست جمهوری ترکیه است.» آن طور که تایم از اکشنر نقل کرده است:« او می‌گوید رسانه‌های طرفدار دولت او را با ادعاهایی در مورد زندگی شخصی اش به حملات خشونت آمیز تهدید کرده اند و در مواردی تهدید به مرگ شده است. او تهدیدها را به عنوان یک کمپین هماهنگ شده برای ترساندن خود می‌بیند. اکشنر گفته: «از آوریل 2016 آنها تلاش کرده‌اند من را به عقب برگردانند و من این کار را نکردم.»
بانوی آهنین یا اردوغان؟
هرچند بسیاری تلاش اکشنر جهت تقویت دموکراسی را می‌ستایند اما واقعیت این است که او راه بسیار دشواری برای پیروزی بر اردوغان دارد. نیویورک تایمز درباره رئیس جمهور فعلی ترکیه می‌نویسد:« اردوغان ممکن است تا سه بار در هر روز هفته سخنرانی داشته باشد. شخصیت وی و اظهارات مبارزه طلبانه‌اش سلاح‌های اصلی‌اش برای موفقیت هستند. او مدافعان دموکراسی را چپاولگر می‌خواند. وزیر امور خارجه آلمان را به عنوان یک فاجعه معرفی می‌کند. او شعرهای محلی می‌خواند و در میان عموم دشمنانش را با اسم معرفی می‌کند. حتی بعد از گذشت ۱۵ سال از زمامداری‌اش اردوغان در هر یک از سخنرانی‌های خود همانند یک سخنرانی کمپین انتخاباتی رفتار می‌کند. او هنوز هم معروف‌ترین و مشهورترین سیاستمدار ترکیه بوده و می‌خواهد بار دیگر در انتخابات پیروز شود.»
