اعتماد/ متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست.
عربستان سعودی در انتخابات ٢٠١٦ امریکا دست به قماری خطرناک زد و برگههای خود را روی پیروزی هیلاری کلینتون، نامزد دموکراتهای امریکایی شرطبندی کرد. در نهایت سرنوشت این انتخابات آنگونه که هیچ کس پیشبینی نمیکرد پیش رفت و قرعه به نام دونالد ترامپ، تازه واردی به عالم سیاست با سربند جمهوریخواه افتاد. از نخستین ساعات پیروزی دونالد ترامپ، عربستان سعودی تلاش برای جلب نظر چهل و پنجمین رییسجمهور ایالات متحده را کلید زد و البته که تنها راه برای پیروزی بر افکار مردی که در جریان رقابتهای انتخاباتی تندترین اظهارات را علیه اعراب و باجگیری آنها از امریکا مطرح کرده بود، خرج دلار بود. برخی از منابع خبری چندهفته پس از پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاستجمهوری امریکا اعلام کردند که عادل الجبیر، وزیر خارجه عربستان سعودی دو ماه تمام را در واشنگتن گذرانده تا کانالهای نزدیک به رییسجمهور جدید را کشف و جبران مافات کند. لابیهای سعودی از همان نخستین ساعات خروج باراک اوباما از کاخ سفید در ٢٠ ژانویه ٢٠١٦ و حضور دونالد ترامپ در واشنگتن در جامه رییسجمهور، فعالیت خود را آغاز کردند. بلومبرگ در تازهترین گزارش از چهرههای جدید سعودی در لابی فعال این کشور در ایالات متحده گزارش میدهد. در این گزارش با عنوان «آشنایی با چهرههای سعودی که تصویر پادشاهی را در واشنگتن ترمیم میکنند»، آمده است: پس از چند شکست مداوم دیپلماتیک، سعودیها تلاش میکنند نفوذ خود بر واشنگتن را با روی کار آوردن چهرههای جدید در لابی خود افزایش دهند. برای بیش از دو دهه، شاهزاده بندر بن سلطان چهره شاخص عربستان سعودی در واشنگتن بود. مردی که خلبان جنگندههای سعودی بود به سفیر عربستان سعودی در امریکا تبدیل شد و البته که در زمان خود جزو معدود چهرههای کاریزماتیک ریاض در واشنگتن بود. مردی که به سرعت به یکی از دوستان نزدیک خانواده بوش تبدیل شد. بندر بن سلطان پس از استعفا در سال ٢٠٠٥، عهدهدار چند پست متفاوت در ریاض شد تا اینکه در نهایت از انظار عمومی محو شد. بندر که اکنون نزدیک به ٧٠ سال سن دارد دیگر به ندرت در محافل عمومی دیده میشود و شایعاتی در ریاض بر سر زبانها میچرخد که وی در عربستان جدیدی که محمد بن سلمان به دنبال تبلیغ آن است، جایی ندارد. بنابراین زمانی که سعودیها در واشنگتن دور هم جمع شدند تا حضور محمد بن سلمان در جامه ولیعهد در پایتخت امریکا را جشن بگیرند، یک نکته قابل توجه این بود که بندر بن سلطان در این جلسه حضور پیدا کرد اما چندان مورد استقبال واقع نشد. وی پیش از سخنرانیهای سناتور لیندزی گراهام و معاون وزیر سابق دیک چنی درباره خاطرات سیاسی خود در واشنگتن و البته رابطه میان امریکا و عربستان سعودی که امروزه روز توسط ولیعهد ٣٢ ساله اداره میشود، اشاره کرد و گفت: ولیعهد به انرژی جوانان مایل است و این همان چیزی است که من دیگر ندارم. چند قدم آنسوتر از بندر بن سلطان، سفیر جدید عربستان سعودی در امریکا خالد بن سلمان ٣٠ساله که برادر ولیعهد است نشسته بود.
خالد یک وجه مشترک با بندربن سلطان دارد و آنهم این است که مانند او خلبان جنگنده بوده است. خالد یکی از چهرههای هم نسل خود است که در یک سال و نیم اخیر از جانب عربستان سعودی به ایالات متحده فرستاده شده تا رابطه امریکا با عربستان را ترمیم و بر پایههای این اتحاد بیفزاید. حقیقت این است که کار خالد و همنسلهای وی در امریکا بسیار سختتر از کاری است که بندر بن سلطان انجام میداد. هادی عامر از کارشناسان مسائل عربستان سعودی در دولت باراک اوباما در این باره میگوید: قبلا فضا اینگونه بود که با رهبران سیاسی در عربستان سعودی گفتوگو میکردید و آنها میگفتند بله اخیرا با وزیر خارجه یا مشاور امنیت ملی در امریکا گفتوگو داشتیم. این رابطه نزدیک میان مقامهای سعودی و امریکایی در چندسال اخیر از بین رفته است و یکی از دلایل آن نگاه افکار عمومی به عربستان سعودی پس از حمله یازده سپتامبر است و دلیل دیگر هم در سیاستهایی نهفته است که اندک اندک از نقش امریکا در منطقه کاست. علی شیهابی، بانکدار سابق که در ژانویه ٢٠١٧ با ماموریت شکل دادن به اندیشکدهای سعودی به واشنگتن آمد، در این رابطه به بلومبرگ میگوید: پس از حادثه ١١ سپتامبر، نگاه افکار عمومی به عربستان سعودی بسیار تند شد. پس از رابطه نزدیک و پیچیده عربستان سعودی با دولت جورج بوش، سعودیها احساس کردند به حاشیه رانده شدهاند و برخی سیاستهای باراک اوباما، چهل و چهارمین رییسجمهور امریکا نیز رسما سعودیها را هدف قرار داد. عربستان سعودی علیه برنامه هستهای ایران و همچنین طرحی که در کنگره در سال ٢٠١٦ به منظور صدور مجوز برای درخواست غرامت خانواده قربانیان حادثه ١١ سپتامبر از دولت سعودی مطرح شد، لابیهای بسیاری کرد. زمانی که این طرح در کنگره امریکا مطرح شد، عادل الجبیر که خود زمانی سفیر عربستان در ایالات متحده بود، چند هفته در واشنگتن بیتوته کرد تا شاید بتواند نظر قانونگذاران امریکایی را تغییر دهد که البته در نهایت با دستان خالی امریکا را ترک کرد. براساس یافتههای آماری موجود، پادشاهی سعودی برای مانعتراشی در مسیر تصویب این طرح در کنگره امریکا قریب به ٨ میلیون دلار هزینه کرد. سعودیها به برخی از کهنهسربازهای امریکایی وجوهی را پرداخت کردند تا آنها با حضور در کنگره در واشنگتن به قانونگذاران امریکایی بگویند که این طرح میتواند جان سربازان امریکایی را به خطر بیندازد. این سیاست برای سعودیها فاکتور ٢٧٠ هزار دلاری هتل بینالمللی ترامپ را به همراه داشت که البته هیچ کدام از این تلاشها نیز ره به جایی نبرد. رای مثبتی که به این طرح در کنگره داده شد و همچنین قوانین جانبی آن به منزله زنگ خطری برای سعودیها بود. علی شیهابی در این باره به بلومبرگ میگوید: این طرح به منزله سیلی به صورت تمام لابی گرهای سعودی در امریکا بود. این طرح نشان داد هیچ کدام از ترفندهایی که چهرههای لابیگر سعودی از خود بروز دادهاند، جواب نداده است.
در نتیجه عدم پاسخگویی این سیاستها بود که ایالات متحده در مدت زمان ١٠ سال پس از بندر بن سلطان، سه بار سفرای خود در واشنگتن را تغییر داد. کاری که لابیها و سفرای عربستان سعودی در امریکا نتوانستند انجام بدهند در نهایت به سفیر امارات متحده عربی در واشنگتن یا ولیعهد امارات یعنی شیخ محمد بن زاید سپرده میشود. امارات نزدیکترین متحد سعودی در منطقه به حساب میآید. با این وجود پس از آنکه خالد بن سلمان در آوریل ٢٠١٧ مسوولیت سفارتخانه سعودی در امریکا را برعهده گرفت، سعودیها اندک اندک قدرت لابیگری خود را به دست گرفتند.
خالد بن سلمان، برادر تنی محمد بن سلمان و یکی از مورد اعتمادترین افراد ولیعهد به حساب میآید. وی زبان انگلیسی را کاملا روان صحبت میکند و در جریان حمله ائتلاف سعودی به یمن مسوولیت پرواز چند جنگنده را برعهده داشته است. یک مقام سعودی حاضر در سفارتخانه عربستان در امریکا در این باره میگوید: ماموریت خالد این است که رابطه میان امریکا و عربستان سعودی را در همه حوزهها بهبود ببخشد.
یکی از مهمترین کارهای خالد بن سلمان این بود که پاییز گذشته اعلام کرد که خاندان سلطنتی ممنوعیت رانندگی زنان را لغو میکند. این خبر به جای آنکه ابتدا در عربستان سعودی اعلام شود و با دست به دست شدن در رسانهها به گوش امریکاییها برسد در ساعات بعداز ظهر به وقت واشنگتن و نیمه شب در ریاض اعلام شد. خالد در این باره به خبرنگاران گفت: نه شرقی میشویم و نه غربی بلکه در حال تمرین مدرن شدن هستیم.
عربستان سعودی زمان اعلام خبرهایی از این دست را به گونهای تنظیم کرد که موج رسانهای مدنظر ریاض برای تاثیرگذاری و جلبتوجه بینالمللی به خصوص در امریکا را ایجاد کند. همزمان با خبر لغو ممنوعیت رانندگی برای زنان در عربستان، نخستین سخنگوی زن سفارتخانه سعودی در واشنگتن نیز معرفی شد. زنی که انگلیسی را با لهجه جنوب امریکا صحبت میکرد و از دانشگاه شیکاگو مدرک فوقلیسانس خود را گرفته است.
سعودیها در کاخ سفید نیز دوستان بسیاری برای خود دست و پا کردهاند. محمد بن سلمان رابطه بسیار نزدیکی با جارد کوشنر، داماد ترامپ برقرار کرده و البته رابطه بسیار خوبی هم با شخص ترامپ دارد به گونهای که ترامپ عربستان را به عنوان نخستین مقصد سفر خود در ماه مه ٢٠١٧ انتخاب کرد. یک سال نخست حضور ترامپ برای سعودیها سالی برای باجگیری بود به خصوص در ژوئن گذشته که ریاض با دوحه به اختلاف خورد و قطر را متهم به نزدیکی به ایران کرد. این تنش منجر به بروز شکاف در کاخ سفید شد. رکس تیلرسون، وزیر خارجه وقت در گفتوگو با مقامهای قطر به آنها وعده داد که از حمایت واشنگتن برخوردار خواهند بود. ترامپ نیز که مدتی پس از این ماجرا میان عربستان و قطر سردرگم بود اندکی بعد با تیلرسون در این مسیر همراه شد و از امیر قطر در کاخ سفید استقبال کرده و تلاشهای دوحه در مبارزه با تروریسم را ستود.
صعود محمد بن سلمان بیدردسر نیز نبوده و مشکلات خود را ایجاد کرده است. او مبتکر جنگ به یمن بوده و البته مسوول صادرکننده بازداشتهای دستهای در داخل خاندان حاکمیت. او همچنین جمعیت قابل توجهی از نخبگان و روشنفکران سعودی را هم با عنوان فریبنده مبارزه با فساد بازداشت کرده و پس از آنکه بخش قابل توجهی از ثروتهایشان را به جیب زده، دستور به آزادی آنها داده است.
عربستان سعودی برای بهبود وجهه خود در امریکا به قدرت لابیگرهایش بسیار وابسته است هرچند که رابطه با برخی از آنها از زمانی که محمد بن سلمان به روی کار آمده قطع شده است. یک مقام سفارتخانه سعودی در واشنگتن در این باره به بلومبرگ میگوید: هرچند که هنوز لابیگران و مشاورهای امریکایی آنها به نفع سعودی فعال هستند اما سیاست جدید این است که چهرههای سعودی مسوولیت این کمپین در واشنگتن را برعهده بگیرند. همواره اینکه سعودیها درباره سعودیها حرف بزنند و از آنها دفاع کنند مثمر ثمرتر خواهد بود.
هرچند که شخص بندر بن سلطان کنار گذاشته شده است اما خانواده سلمان برای احیای وجهه خود در واشنگتن همچنان به خانواده بندر نیاز دارد و اینبار آنها به سراغ ریما، دختر بندر رفتهاند. سفر ماه ژانویه ریما به داووس سر و صدای بسیاری به راه انداخت. وی در نشستهایی که در داووس برگزار شد دفاع جانانهای از سیاستهای محمد بن سلمان کرد و ویدئوهای سخنرانیهای وی سر و صدای بسیاری به راه انداخت.