شرق/ متن پیش رو در شرق منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
شهرزاد همتی| «من کاری خواهم کرد که با کمک پلیس زحمتکش کشور در سراسر خیابان‌ها، امنیت واقعی مستقر شود و دختران ما در خیابان احساس امنیت کنند. من نخواهم گذاشت مأموری بی‌نام‌و‌نشان از کسی سؤال کند. دختران جامعه ما خود حافظ حجاب و عفاف هستند». این بخشی از سخنان حسن روحانی، در روزهای انتخاباتی سال 92 بود، انتخاباتی که پس از آن او با رأی مردم امیدوار رئیس‌جمهور شد. چنین وعده‌هایی پس از تجربه هشت سال دولت پرتنش احمدی‌نژاد که تجارب گشت ارشاد هم بخشی از آن بود، چشم‌اندازی بهتر از آینده وعده‌داده‌شده نشان می‌داد؛ اما اکنون و در ابتدای سال 97 به نظر می‌رسد گشت ارشاد که در سال‌های قبل فعالیت و حضورش کمتر شده بود، با برنامه‌ای مفصل‌تر به خیابان‌ها و میدان‌ها و حتی پارک‌های شهری برگشته است. ویدئوی منتشرشده در روزهای گذشته که در آن پلیس با دختری به‌شدت تند برخورد می‌کند و کار به کشمکش فیزیکی هم می‌کشد، نشانه‌ای از همین تند‌تر و فعال‌ترشدن گشت‌های ارشاد است.
از 18 خرداد 1392، همان روزهایی که رئیس‌جمهور کنونی کشور در سخنرانی خود، با اعتمادبه‌نفس و کلامی مطمئن در تریبون فریاد می‌کشید که من کاری خواهم کرد که امنیت واقعی مستقر شود و دختران ما در خیابان احساس امنیت کنند، نزدیک به پنج سال گذشته است و به نظر می‌رسد افزایش حجم فعالیت این گشت‌ها تلاشی در راستای القای این نکته است که حسن روحانی در تحقق این شعار خود نیز موفق نبوده است. جدای همه تعهدات میان مردم و دولت، این‌بار رفتارهای تند پلیس امنیت اخلاقی موسوم به گشت ارشاد است که در هفته‌های گذشته دوباره تشدید شده و فیلمی از نحوه برخورد مأموران این گشت با دخترانی که از نظر مأموران بدحجاب فرض شده‌اند واکنش مسئولان و اعتراض بسیاری از کاربران عادی را در شبکه‌های اجتماعی به دنبال داشته است.
پس از انتشار فیلم و بازتاب‌های بسیار، وزارت کشور واکنش نشان داد و خبر آمد رحمانی‌فضلی، وزیر کشور، دستور بررسی جامع و ارائه گزارش آن تا روز شنبه (امروز) را صادر کرده است.
شهیندخت مولاوردی، دستیار ویژه رئیس‌جمهوری در حقوق شهروندی، در توییتر خود نوشت: انتشار کلیپ نحوه برخورد مأموران پلیس زن با مقوله بدپوششی و شیوه ارشاد آنها! بیش‌از‌پیش ضرورت تغییر رویکرد نهادهای فرهنگی و انتظامی از «باید» به «باور»، از «تبلیغ» به «تعمیق»، از «ظاهر» به «معنا» و از «فعالیت‌محوری» به «اثربخشی» را به همه ما یادآوری کرد که از برنامه‌های فرهنگی دولت یازدهم بود. از ورود و واکنش فوری وزیر کشور تشکر می‌کنم و عمیقا بر این باورم که در عصر ارتباطات باید طرحی نو درانداخت!
معصومه ابتکار، معاونت امور زنان و خانواده ریاست‌جمهوری، نیز در توییتر نوشت: فیلمی در فضای مجازی از برخورد در موضوع حجاب منتشر شده است که به گشت ارشاد منتسب می‌شود. این رفتار چه توجیهی دارد؟ دایره عمل یک مأمور حتی در صورت اهانت به وی، تا کجاست؟ به‌شدت این برخورد را محکوم و پیگیری می‌کنم. این رفتارهای خشن و غیردینی در شأن هیچ انسانی نیست.
ابراز تأسف ناجا
بعد از انتشار این فیلم دفتر سخنگوی ناجا در اطلاعیه‌ای به این فیلم واکنش نشان داد. در اطلاعیه ناجا آمده بود: دفتر سخنگوی ناجا در واکنش به انتشار فیلمی از برخورد یکی از زنان پلیس با دختری در یکی از پارک‌ها در شبکه‌های اجتماعی که واکنش‌های بسیاری را هم به همراه داشت، ضمن ابراز تأسف از اتفاق صورت‌گرفته اعلام کرد: پلیس به‌هیچ‌وجه چنین رفتارهایی را تأیید نمی‌کند. در توضیحات ارائه‌شده از سوی دفتر سخنگوی ناجا آمده است: بررسی‌های اولیه حکایت از وقوع این اتفاق در یکی از پارک‌های تهران دارد که فیلم پخش‌شده بخشی از کل اتفاق است. براساس اعلام دفتر سخنگوی ناجا درحال‌حاضر بازرسی پلیس تهران در حال بررسی موضوع است که نتیجه آن متعاقبا اعلام می‌شود. انتظار می‌رود همه دختران و بانوان جامعه نیز شئونات اجتماعی را رعایت کنند.
محمدرضا عارف، ریاست فراکسیون امید مجلس شورای اسلامی، نیز در سخنانی عنوان کرد: انتشار کلیپی از نحوه برخورد زننده مأموران نیروی انتظامی با یک خانم به‌بهانه بدپوششی نشان از این دارد که نهادهایی که خود را متولی ارشاد مردم می‌دانند هنوز به تغییر در رویکردهای فرهنگی باور ندارند و به حاکمیت چوب و چماق در ارشاد! مردم اعتقاد دارند. این‌گونه برخوردها بعضا از سوی افرادی صورت می‌گیرد که آموزش‌های لازم را در‌این‌باره طی نکرده‌اند و چه‌بسا خود بیش از دیگران به ارشاد نیازمند باشند.
پروانه سلحشوری، نماینده تهران و رئیس فراکسیون زنان مجلس، نیز در واکنش به برخورد مأمور گشت ارشاد با یک زن جوان که ویدئوی آن در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است، گفت: من منتقد رفتارها و برخوردهای خشن با دختران و زنان هستم و این‌گونه برخوردها باعث نمی‌شود که زنان به حجاب روی بیاورند. این رفتارها نه دینی است و نه مذهبی. اسلام دین رحمت است، نه دین خشونت که بخواهند با مردم این‌گونه برخورد کنند. باید این موضوع را بررسی کرد و از وزیر کشور هم تشکر می‌کنیم که دستور پیگیری را دادند و ما نیز در مجلس پیگیر ماجرا هستیم. ابتدا باید دید وزارت کشور چه اقدامی در‌این‌باره انجام می‌دهد و ما نیز نظارت می‌کنیم و نتایج بررسی‌های وزارت کشور را پیگیری می‌کنیم. این مسئله در لایحه امنیت خشونت در فضای عمومی نیز تعریف شده است. این رفتارها خشونت در فضای عمومی هستند و اگر در این لایحه هم موضوع خشونت علیه زنان دیده نشده باشد می‌توانیم در این قانون به آن اشاره کنیم و قانونا اعلام کنیم که حق اعمال خشونت نسبت به زنان و دختران را ندارند. مأموران نیروی انتظامی حق اعمال خشونت را ندارند، و فکر نمی‌کنم که افراد جامعه ما شایسته برخورد به این شکل باشند.
دامنه واکنش‌ها به این موضوع تنها به سیاسیون و مسئولان خلاصه نشد و هنرمندان نیز به این اتفاق واکنش نشان دادند. مهناز افشار و ترانه علیدوستی جزء هنرمندانی بودند که در توییتر خود درباره برخورد گشت ارشاد واکنش نشان دادند. منیژه حکمت، کارگردان سینما، نیز در اینستاگرام خود نوشت: آقایان و خانم‌های (برادران، خواهران!) گشت ارشاد، خسته شدیم از این رفتارها، می‌فهمید خسته شدیم. این بچه‌ها، دختران من، ما و ایران هستند، از کره مریخ نیامدند.
خطبه علم‌الهدی
همه واکنش‌ها به این فیلم اما در سوی انتقادی نبود. دیروز جمعه بود و روز سخنرانی ائمه جمعه، آیت‌الله علم‌الهدی، امام‌جمعه خراسان‌رضوی که نطق‌هایش همیشه پرخبر است، از‌جمله کسانی بود که در‌این‌باره واکنش نشان داد. علم‌الهدی در خطبه‌های نمازجمعه روز گذشته مشهد به انتقادات تعدادی از نمایندگان مجلس به این مسئله این‌طور سخن گفت: پلیسی در اجرای برنامه پلیسی خود خطا کرده و باید به آن رسیدگی شود. حال یکباره همه دستگاه‌های کشور راه می‌افتند تا بعد از این کسی با بی‌حجاب برخورد نکند. یعنی چه؟ ندا بر ضدقرآن و ندا بر ضدفریضه بر امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر آن هم در مجلس؟
ورود رسانه‌های غربی
پای انتشار این فیلم علاوه بر رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی داخلی به رسانه‌های خارجی و بین‌المللی هم رسید، از بی‌بی‌سی انگلیسی و گاردین و دیلی‌تایمز و... تا رسانه‌های اسرائیلی و اروپایی و... همه این ویدئو را منتشر کرده و درباره آن گزارش و تحلیل منتشر کرده‌اند. به‌گونه‌ای که این موضوع حتی واکنش برخی کاربران اصولگرای توییتر را هم در پی داشته است و درباره تصویری منفی که این نوع برخورد گشت ارشاد از چهره کشور در رسانه‌ها و افکار عمومی جهان ایجاد کرده، هشدار داده و خواستار تغییر رویه و اصلاح این روند شده‌اند.
حالا نزدیک به یک سال است که مردم دوباره حسن روحانی را با شعار به عقب برنمی‌گردیم، به‌عنوان رئیس‌جمهوری انتخاب کرده‌اند. از روهای آغازینی که حسن روحانی رئیس‌جمهور شد تا به امروز زنان اتفاقات بسیاری را تجربه کرده‌اند. در روزهای مبارک ماه رمضان، فعالان و روزنامه‌نگاران حوزه زنان، به همت معاونت امور زنان و خانواده ریاست‌جمهوری در ضیافت افطاری شرکت کردند که نهاد ریاست‌جمهوری میزبان آن بود. آن روزها تازه مراسم تنفیذ ریاست‌جمهوری برگزار شده بود و زنان هنوز به تغییرات بنیادین اطمینان داشتند. آن روز صورت زنان پر از امید بود و چشمان‌شان از اشک شادی می‌درخشید. در آن جلسه زنانی پلاکاردهای کوچکی در دست داشتند که روی آن نوشته بود که کفن‌پوش از رئیس‌جمهورمان محافظت می‌کنیم؛ اما امروز معلوم نیست که چه بر سر امید زنانی آمده که جمعی از آنها میهمان ضیافت رئیس‌جمهور بودند. همان‌هایی که به امید تغییر در وضعیت‌شان و بازنگشتن به عقب به دولت تدبیر و امید رأی دوباره داده‌اند؛ اما حالا کسانی که آن امید را نشانه گرفته بودند تا حدودی موفق شده‌اند. حالا اضطراب فقط در چهار میدان اصلی شهر بر جان دختران نمی‌افتد که نمی‌دانند از روی کدام پروتکل باید به برخوردهای سلیقه‌ای واکنش نشان دهند. گشت ارشاد حالا به‌مثابه روزهای دورتر جلوی زنان را می‌گیرد و هیچ‌کس هم حاضر نیست مسئولیت آن را برعهده بگیرد و اظهارنظرهای لحظه‌ای و ابراز تأسف هم دردی از دخترانی دوا نمی‌کند که احساس می‌کنند که کسی شخصیت و غرور و زنانگی‌شان را نشانه گرفته است.
