آفتاب یزد/ متن پیش رو در افتاب یزد منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
23 فروردین امسال، سارقان اقدام به سرقت دو دستگاه خودپرداز بانک کارآفرین حوالی میدان مادر در بلوار میرداماد تهران کردند. سرهنگ حیدری رئیس کلانتری ۱۰۳ گاندی، با تایید این خبر گفته است: «ماموران کلانتری رسیدگی به این موضوع را در دستورکار خود قرار دادند و اقدامات برای دستگیری سارقان ادامه دارد.» تحقیقات اولیه ماموران نشان می‌دهد این سارقان که پنج‌نفر غیرمسلح بودند با یک دستگاه ماکسیما و مزدا باری در حوالی ساعت چهار صبح به محل سرقت در محدوده میدان مادر مراجعه کرده‌اند. مبلغ داخل دو دستگاه حدود ۲۴ میلیون تومان بوده است. این همه خبری بود که درباره دزدی عجیب و غریبی که گویا مدتی است در پایتخت شروع شده مخابره شد. البته این اولین باری نیست که دزدان یک دستگاه عابربانک را کاملا از جا درآورده و برای تخلیه پول‌های درونش،
آش را با جاش می‌برند.
سرقت دستگاه عابر بانک در ونک
پیش از این هم در روزهای پایانی اسفندماه 96 پنج سارق با پوشاندن صورت خود با خودرو آزرا پلاک نامشخص و یک دستگاه خودرو وانت نیسان سرقتی در ساعت ۲:۳۰ در خیابان شیخ بهایی، با سرقت دستگاه خودپرداز بانک سامان به وزن ۹۰۰ کیلوگرم که مبلغ ۶۷ میلیون تومان داخل آن بود و گذاشتن آن بر روی وانت نیسان از محل متواری شده بودند.
فقر و تبعاتش
تا چند سال قبل دزدان عموما افراد بزه‌کار جامعه و یا از اقشاری با فرهنگ نسبتا پایین بودند که با رشد یافتن در خانواده‌های پر آسیب، دست به تبه‌کاری می‌زدند. عموما هم شیوه دزدی آنها منحصر به کیف قاپی، جیب زنی، دزدی در منازل و این قبیل اقدامات که کمتر در معرض دوربین‌ها و به دام افتادن پلیس باشد، بود. اما به نظر می‌رسد افزایش تورم و رکود، خالی شدن جیب اقشار متوسط و پایین جامعه، گرانی و نخواندن دخل و خرج مردم با هم باعث شده تا جامعه با افزایش بزه‌هایی مانند سرقت دستگاه‌های عابربانک که به دلیل نصب دوربین‌های امنیتی تشخیص دزدان را راحت می‌کند باشیم. طرح یک سوال در اینجا ضروری است که چقدر گسترش فقر در بین مردم باعث شده تا دزدانی که شاید از تحصیل‌کردگان هم باشند دست به چنین اقداماتی بزنند؟
فقر تنها عامل نیست
امان‌الله قرایی مقدم جامعه شناس، فقر را تنها عامل انجام چنین دزدی‌هایی ندانست و به آفتاب‌یزد گفت: «باوجود اینکه وقتی فقر در جامعه بالا رفته، بیکاری زیاد می‌شود و با کنترل و نظارت ضعیف در شهرهای بزرگ، در نهایت معیار و ارزش‌ها از بین رفته و آسیب در جامعه افزایش می‌یابد؛ اما ذکر این نکته ضروری است که کنترل و نظارت بر این معضل اجتماعی کافی نیست. از سویی مقامات و نهادهای مرتبط هم اقدامات بازدارنده برای برخورد با اینگونه افراد را به اندازه کافی به عمل نمی‌آورند و نظارت آنها بسیار ضعیف است. یعنی پلیس دزد را می‌گیرد و پس از مدتی دوباره دست به سرقت می‌زند. لذا باید سخت‌گیری بیشتری نسبت به این جرائم انجام داد تا دستگیری و مجازات‌ها مفید واقع شود. از طرفی افزایش چنین بزهکاری‌هایی مقداری هم به زیاده‌خواهی افراد جامعه مربوط می‌شود. به خصوص در شهرهای بزرگ زیاده‌خواهی و نبود نظارت یکی دیگر از عوامل وقوع آن است. یعنی خودکنترلی ضعیف شده و تنوع طلبی در بین افراد در همه اقشار
به خصوص قشر محروم افزایش پیدا کرده است.»
وی افزود: «حالا هم مسئله تورم، گرانی و افزایش تعداد افرادی که زیر خط فقر قرار می‌گیرند باعث شده تا آنها به هر کاری دست بزنند. مانند سرقت دستگاه‌های عابربانکی که از جا کنده می‌شوند. علاوه بر آن امروزه دزدان برای خود کلاس کارآموزی گذاشته اند و از جوانان و نوجوانان، دزدانی سابقه دار می‌سازند.» این جامعه شناسبا اشاره به تئوری مکتب شیکاگو که می‌گوید «در شهرهای بزرگ به دلیل اینکه افراد از خود بیگانه شده‌اند و در تنهایی به سر می‌برند کسی به کسی نیست و مجرمین در انبوه انسان‌ها گم می‌شوند» اظهار کرد: «این تئوری بسیار جالب است یعنی در تهران، کرج یا مشهد و... افراد و انبوه جمعیتی که مانند روبات از کنار یکدیگر عبور می‌کنند و از هم بی‌خبرند، باعث شده تا مجرمین شناخته نشوند.»
بانک‌ها مقصرند
یکی از ویژگی‌های بانک‌ها، اتصال سیستم امنیتی آنها به پلیس است تا در هنگام وقوع دزدی، پلیس در جریان قرار گرفته و با رساندن خود به محل مورد نظر، از وقوع چنین حوادثی جلوگیری کند. اما در این چند مورد دزدی دستگاه‌های عابربانک، چند دلیل می‌تواند نبود پلیس را توجیه کند. یا این بانک‌ها فاقد چنین سیستمی بوده‌اند، یا با وجود نصب، سیستم‌های امنیتی در هنگام این اتفاق غیرفعال بوده‌اند، یا پلیس متوجه این دزدی شده اما اقدامی نکرده است؟ در این خصوص قرایی مقدم به خبرنگار آفتاب یزد می‌گوید: «پلیس تا جایی که می‌تواند کنترل می‌کند اما خود بانک‌ها هم باید سیستم حفاظتی دستگاه‌های خودپرداز را محکم‌تر کنند. وقتی این دستگاه‌ها که در معرض عموم قرار داده شده سیستم امنیتی‌شان مناسب نباشد، طبیعتا دزدان به راحتی اقدام به سرقت دستگاه‌های خودپرداز می‌کنند.»
از طرفی قرار گرفتن بانک‌ها در خیابان‌های اصلی و اثرات روانی دزدی‌هایی که در معرض عموم مردم صورت می‌گیرد نیز به نوعی می‌تواند وجود ناامنی را در بین مردم جامعه القا کند. قرایی‌مقدم در این خصوص نیز به آفتاب یزد می‌گوید: «این دزدی‌ها تبعات منفی آموزشی، فرهنگی، ناامنی اقتصادی و... را به وجود می‌آورند اما اثرات روانی آنها بسیار زیادتر است. زمانیکه رسانه‌ها چنین خبرهایی را منتشر می‌کنند ناامنی روحی به وجود آمده و جامعه را نا امن می‌کند تاجایی‌که مردم حتی می‌ترسند فرزند خود را به تنهایی به خیابان بفرستند. از سویی اگر امنیت بانکی به خطر بیفتد به تبع آن امنیت اقتصادی هم به خطر می‌افتد و ناامنی اقتصادی به کل جامعه صدمه می‌زند و این نشان دهنده ضعف تصمیم‌گیران قدرت است.»
مجسمه‌ها
البته این بار اولی نیست که شاهد این دست دزدی‌هایی هستیم، پیش‌تر هم شاهد به سرقت رفتن مجسمه‌های قدیمی بوده‌ایم. سال89 تعدادی از مجسمه‌های برنزی نصب شده در سطح شهر تهران طی مدت کوتاهی ناپدید شدند که اغلب این مجسمه‌ها آثاری شاخص از هنرمندانی مطرح بودند، اسامی آنها عبارتند از: مجسمه ستارخان اثری از شهریار ضرابی واقع در خیابان ستارخان، مجسمه باقرخان اثری از شهریار ضرابی واقع در خیابان شهرآرا، مجسمه صنیع خاتم اثری از حمید شانس واقع در پارک ملت، مجسمه زندگی اثری از فاطمه امدادیان و مجسمه‌ای از محمد مددی واقع در خانه هنرمندان ایران، مجسمه استاد شهریار اثری از علی قهاری در پارک دانشجو، دو مجسمه از دکتر شریعتی در پارک شریعتی اثر حمید شانس، مجسمه مادر و فرزند اثری از هژیر ابراهیمی در شهرک غرب، مجسمه ابن سینا اثری از عذرا عبدالنبی در پارک بهجت آباد، مجسمه گوساله در دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران و مجسمه برنزی اثری از روح‌الله شمسی‌زاده در پارک استقلال تهران.
دزدی درپوش فاضلاب!
البته دزدی‌های جدید فقط محدود به عابربانک‌ها و یا پیش‌تر از آن مجسمه‌ها نبوده است. چندی پیش ویدئویی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که نشان می‌داد چند نفر با یک خودرو 50میلیونی در حال سرقت درپوش فاضلاب یکی از خیابان‌های تهران هستند.
به هر حال فقر، بیکاری و نبود قوانین کارآمد در برخورد با سارقان توسط نهادهای مربوطه همه و همه بارها توسط آسیب‌شناسان مطرح شده اما به نظر می‌رسد که گوشی برای شنیدن آنها وجود ندارد! با این وجود با توجه به، به صدا درآمدن آلارم معضلات اجتماعی، نیازمند بررسی‌های بیشتر در این زمینه هستیم.
