صبح نو/ متن پیش رو در صبح نو منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
نرخ بیکاری در کشور اوضاع بسامانی ندارد و تلاش دولت‌ها نیز نتوانسته است این نرخ را کنترل کند. از طرفی ورود هزاران مهاجر از کشورهای همسایه ایران به ویژه افغانستان و نبود ضوابط و قوانین به‌کارگیری نیروی کار، باعث شده تا خیلی از کارفرمایان خصوصی و حتی دولتی و شبه دولتی ازاین افراد برای پیشبرد کار خود بهره ببرند. این اقدام که در سایه بی‌توجهی مسوولان و نبود مقررات سختگیرانه رشد یافته سبب شده تا نیروی کار داخلی، به ویژه در حوزه ساختمانی بیکارتر از همیشه بماند.
بسیاری از کشورهای دنیا به دلیل داشتن شرایط مناسب کاری و اقامتی مقصد مهاجران می‌شود. خیلی از این کشورها با توجه به سیاستی که برای پیشبرد اهداف کشورشان تعریف کرده‌اند، در پذیرش مهاجران سیاست‌هایی را در پیش گرفته‌اند که این سیاست‌ها مانند گارد در برابر افرادی که قصد مهاجرت دارند می‌ایستد.
همه کشورها ممکن است با کمبود نیروی کار متخصص مواجه شوند و این کار را در مرحله اول با ارتقای آگاهی و تکنولوژی و بهره‌گیری از تجربیات سایرین تأمین می‌کنند، اما اگر این بخش هزینه‌بر و زمان‌بر باشد از سایر کشورها اقدام به پذیرش نیروی کار متخصص می‌کنند.
بر همین اساس است که دولت‌ها تصمیم گرفته‌اند تا قوانینی را وضع کنند که افراد دارای توانمندی بیشتر از سایر افراد بتوانند به کشور مقصد مهاجرت کنند. در این بین افرادی هم هستند که توانایی کمتری دارند و در صورت مهاجرت نه تنها نمی‌تواند به کشور مقصد سودی برسانند بلکه خود دردسری تازه هستند.
برخورد کنیم
آقای علی کرد، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی در مورد اظهارنظر برخی مبنی بر اینکه استفاده از نیروی کار خارجی در تمامی کارگاه‌ها، مشمول قانون تأمین اجتماعی است و برای بیمه اتباع خارجی الزام قانونی وجود دارد، به «صبح نو» می‌گوید: «کشور با این درصد بیکاری که دارد نیازی به نیروی کار بیگانه ندارد، کما اینکه در برخی استان‌ها نرخ بیکاری به 24 درصد هم می‌رسد، بنابراین در هیچ شرایطی نباید اتباع خارجی به کار گرفته شده و از بیمه
تأمین اجتماعی استفاده کنند.»
او ادامه می‌دهد: «هم‌اکنون باید کارگروه اشتغال، کار و تولید وزارت کشور، کارگروه اشتغال استانداری‌ها و فرمانداری‌ها تشکیل جلسه دهند و با این معضل برخورد کنند، چرا که وقتی تعداد زیادی از جوانان‌مان بیکار هستند، ملزم نیستیم از نیروی کار خارجی استفاده کنیم مگر اینکه از تخصص خاصی برخوردار باشند که در کشور بدان نیاز داشته باشیم.»
تخلف در شهر
این عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه استفاده از نیروی کار خارجی در شهرداری‌ها بیشتر است، تأکید می‌کند: «به‌کارگیری اتباع خارجی یا بهره‌مندی از بیمه تأمین اجتماعی برای آنها خلاف قانون بوده و این در حالی است که حتی در تهران شاهد هستیم که در شهرداری‌ها بخش نظافت یا امورات شهری را به اتباع خارجی واگذار کرده‌اند و به آنها فرم خاص شهرداری را نیز پوشانده‌اند که قطعاً این اقدام خلاف قانون است.»
کرد می‌گوید: «هم اکنون در پایتخت شاهد تکدی‌گری و آسیب‌های اجتماعی متعدد ناشی از معضل بیکاری هستیم، اما کارفرمایان در این شرایط هم به بهانه اینکه نیروهای افغانستانی بیشتر کار کرده و از این توانایی برخوردار هستند که یا در کوره‌پزخانه‌ها به طور دائم کار کرده یا شب تا صبح خیابان‌ها را جارو کنند یا کارهای طاقت فرسای ساختمانی را به راحتی و از روی ناچاری انجام دهند و دستمزد کمتری هم دریافت کنند از آنها به‌جای کارگران ایرانی استفاده می‌کنند.»
کرد این را هم می‌گوید که از مصوبات قانونی کارگروه اشتغال این است که اتباع خارجی به هیچ عنوان به‌کار گرفته نشوند و حتی با متصدیان کارگاه‌ها، ادارات و ارگان‌هایی که از نیروی کار خارجی استفاده می‌کنند، برخورد شود و برای آنها جریمه نیز در نظر گرفته شده است.»
باید ملزم شوند
کرد با بیان اینکه کارفرمایان باید از از نیروی کار ایرانی بهره ببرند، می‌گوید: «هم‌اکنون به تعداد کافی افراد جویای کار در زمینه‌های مختلف در سامانه کارگروه اشتغال و تولید یا ادارات کار ثبت نام کرده‌اند، در این شرایط کارفرمایانی که از نیروهای غیر ایرانی استفاده کنند باید شناسایی شوند و با آنها برخورد شود و موظف شوند که از افراد جویای کار ایرانی استفاده کند.»
او اضافه می‌کند: «ما از نظر شرع، قانون و وجدان موظف هستیم برای افرادی که دارای هویت ایرانی هستند اشتغال تعریف کنیم، اما در مقابل اتباع بیگانه نه از نظر شرعی نه قانونی و نه وجدانی وظیفه نداریم که برای آنها کار یا حق بیمه ایجاد کنیم. هیچ الزامی برای پرداخت حق بیمه نیروی کارغیرایرانی وجود ندارد و باید با کارفرمایانی که استخدام نیروی کار بیگانه را ترجیح می‌دهند برخورد شود.»
تهدید و فرصت
آقای ژرژیک آبرامیان عضو کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس شورای اسلامی نیز با اشاره به وضعیت حضور نیروهای کار بیگانه در کشور، به «صبح‌نو» می‌گوید: «حضور نیروهای کار خارجی در کشور ساماندهی شده است هم یک تهدید است و هم یک فرصت، یعنی اتباع خارجی مشغول در ایران باید وضعیت اقامتی مشخص و مجوز کار داشته باشند، کارفرماهایی هم که از نیروی کار غیرقانونی استفاده می‌کنند هم مورد بازخواست بازرسان وزارت کار باید قرار بگیرند.»
او ادامه می‌دهد: «وضعیت این نیروها به دلیل اینکه وسعت پیدا کرده است و امکاناتی را که برای تحت نظارت قرار دادن این اتفاق نیاز است را هم در اختیار نداریم. در برخی از نقاط می‌بینیم که نابسامانی‌ای وجود دارد، اما بعضاً وقتی به کارهایی که به اتباع‌خارجی سپرده می‌شود نگاه کنیم می‌بینیم که بیشتر از نظر درآمدی و نوع کار، کارهایی هستند که ایرانی‌ها رغبت چندانی برای انجام آن ندارند.»
جذابیت موضوع
آبرامیان اضافه می‌کند: «یعنی به هر حال تأثیراتی که حضور این نیروهای کار خارجی در بازار می‌تواند داشته باشد مسلماً تأثیر منفی‌ای است چون فرصت کار را از اتباع کشور خودمان سلب می‌کند ولی از طرف دیگر به دلیل شرایطی که این کارگران دارند استفاده از این نیروها و به‌ویژه نیروهای غیرمجاز برای کارفرماها جذاب‌تر است.»
او با بیان اینکه این معضلی است که سال‌ها ادامه داشته است، تأکید می‌کند: «با توجه به وضعیت کشورهای همسایه و مهاجرت‌های غیرقانونی به دلیل بی‌ثباتی در کشورشان به ایران، وضعیت موجود ادامه خواهد داشت. البته این را هم باید گفت که نمی‌توان نسخه‌ای واحد برای این موضوع در نظر گرفت. تا به حال هم روش کارایی پیدا نشده است، به هرحال این نیروها در ایران وجود دارند.»
عضو کمیسیون حقوقی و قضائی مجلس شورای اسلامی ادامه می‌دهد: «مجموعه موضوع موجود به اضافه آموزه‌های دینی که ما را به رفتار در شأن آدم‌ها تشویق می‌کند و سایر موضوعات موجود، این مشکل لاینحل مانده است، البته با تمهیداتی که اندیشیده شده میزان حضور اینها در کشور در حال کاهش است. ضمن اینکه تا زمانی‌که انجام کارهایی که کارگر ایرانی رغبتی نسبت به آن ندارد، حضور این کارگران بیشتر خواهد شد.»
مهاجرت باید کنترل شود
آقای بیژن عبدی، کارشناس امور اقتصادی نیز درباره این پدیده به «صبح‌نو» می‌گوید: «وقتی مهاجرت دغدغه همه کشورهای دنیاست، وقتی فضای اقتصادی در کشورهای همسایه پایین‌تر از سطح کشور ماست و کار نیست، طبیعی است که برای کسب درآمد و گذران زندگی راهی کشور ما شوند. این پدیده‌ای نیست که بتوان با یک برنامه کوتاه مدت آن را سامان داد.»
او ادامه می‌دهد: «نیروی کار وقتی به کشوری وارد می‌شوند و تحت پوشش بیمه‌های کشور بین به دلیل مهاجر بودن قرار نمی‌گیرند و نوعاً ارزان‌تر هستند و به همین دلیل است که کافرمایان یا بدون مجوز اقدام به‌کارگیری این نیروها می‌کنند. کارهایی که این نیروها انجام می‌دهند کارهای دستی است. اگر این مهاجران وضع مالی خوبی داشته باشند که کشورهای دیگر به خوبی آنها را جذب می‌کنند و از سرمایه گذاری‌ای که این نیروها در کشور میزبان می‌شود استقبال می‌شود.»
نیروی کار گران
این کارشناس اقتصادی اضافه می‌کند: «تا زمانی‌که مبنای محاسبات در امور اقتصادی سودآوری است راه‌های مختلفی برای به‌کارگیری نیروی کار خارجی ارزان‌تر وجود دارد. ضمن اینکه فرض را بر این بگذاریم که این نیروها را مجدداً به کشورشان برگردانیم، بسیاری از این کارها بلاتکلیف می‌ماند و قیمت نیروی کار افزایش چشمگیری خواهد یافت.»
عبدی تصریح می‌کند: «اوضاع به صورتی نیست که بتوان گفت در این حوزه دولت چه کاری باید انجام بدهد، مهم‌ترین نکته این است که این نیروها شناسایی شوند. ما نباید فراموش کنیم افرادی که به کشور ما می‌آیند حتی آنهایی که کار دستی انجام می‌دهند، به دلیل استفاده از طولانی مدت از کالاهای ما به این رفتار مصرفی عادت می‌کنند و می‌توانند مبلغ خوبی برای تولیدات داخلی ما در کشور خودشان باشند.» او اضافه می‌کند: «از این منظر شاید وجود نیروهای خارجی بد نباشد، اما از این منظر که ممکن است این نیروها نیروی نفوذی از نظر امنیتی باشند باید تحت شناسایی و کنترل قرار بگیرند، اما بالاخره در نیروی کار را به تعادل می‌رسانند و واقعیت این است که نیروی ایرانی حاضر نیست هر کاری را انجام دهد. در کشورهای دیگر هم به این روش پیش می‌روند و بسیاری از فعالیت‌ها توسط نیروهای ارزان انجام می‌شود.»
خدمات عمومی
این کارشناس اقتصادی البته بحث‌های دیگری همچون ازدواج را هم از مشکلات حضور این اتباع خواند و اضافه می‌کند: «بالاخره این افرادی که در ایران حضور دارند ازدواج می‌کنند و فرزندهایی دارند که در آینده مطالباتی خواهند داشت و دنیا اینها را به رسمیت می‌شناسد و اجازه تحصیل، استخدام و سایر خدماتی را که یک شهروند دارد، به آنها می‌دهد.»
او تأکید می‌کند: «همه افراد غیر ایرانی که در ایران کار می‌کنند درآمدی دارند، اما به آنها اجازه افتتاح حساب داده نمی‌شود، به نظرم می‌توان بانک‌های مشترکی بین ایران و کشورهای دیگر تأسیس شود تا این افراد به جای خارج کردن و جابه‌جایی پول آن را در داخل کشور مصرف کنند ضمن اینکه جلوی پولشویی‌ها گرفته شود.» عبدی با بیان اینکه حضور کنترل شده اتباع خارجی در کشور می‌تواند برای کشور مفید باشد، اظهار می‌دارد: «مفهوم این نیست که بخواهیم کسی از جایی وارد کشور شود اما حالا که نیروهای خارجی هستند استفاده از این نیروها باید بهینه و کنترل شده باشد. باید این موضوع را پذیرفت و برای آن چاره‌ای اندیشید.»
او می‌گوید: «مسلماً خواسته اول همه ما اشتغال نیروی کار ایرانی است اما زمانی‌که نیروهای داخلی رغبتی برای کار ندارند، از آن طرف هم اگر جلوی کار نیروهای خارجی گرفته شود، کارها روی زمین خواهد
ماند.»
موضوع مهاجرت از کشورهای همسایه به ایران شاید قابل کنترل قطعی نباشد. اما باید با اتخاذ سیاست‌هایی که قدرت بازدارندگی دارند از فعالیت نیروهای غیر مجاز خارجی که معلوم نیست چه هویتی دارند جلوگیری شود، ازطرفی هم باید برای قانون‌مدار کردن افرادی که خارج از چارچوب قانونی اقدام به به‌کارگیری این نیروها می‌کنند اتخاذ شود تا شرایط برای کنترل بیشتر اوضاع اقتصادی فراهم شود.
