جام نیوز/ سایت تحلیلی المانیتور با انتشار یادداشتی به بررسی رویکرد ایران پس فشارهای روزافزون دولت آمریکا پرداخته و تاکید کرده تهران درحال گسترش چندین کانال برای تعمیق روابط خود با کشورهای همسایه است.
برگردان این نوشتار به فارسی که با تیتر "چگونه ترامپ موجب می‌شود که ایران روابط خود با همسایگانش را بهبود بخشد" منتشر شده، از منظرتان می گذرد:
دولت‌های مختلف ایران طی ده های گذشته تاکید کرده اند که اولویت سیاست خارجی این کشور داشتن روابط خوب با همه همسایگان نزدیکش است. اگرچه طی چند سال گذشته، بدتر شدن روابط با عربستان سعودی و امارات متحده عربی، یک مانع اصلی برای روابط سازنده تر در منطقه بوده است.
از دیدگاه روابط تجاری و سرمایه گذاری، مشکلات در روابط ایران-امارات به ویژه روابط ایران-دبی، مخرب تر شده؛ مخصوصا با توجه به اینکه دبی پیشتر نقشی کلیدی به عنوان قطب منطقه ای در واردات ایران و تعاملات مالی این کشور ایفا می کرد.
طی دو دهه گذشته، امارات به صورت منظم یکی از شرکای اصلی اقتصادی ایران بوده بویژه از آن جهت که در سالهای تحریم، بخش قابل توجهی از واردات ایران از دبی منتقل می شد. پس از لغو تحریم های هسته ای، دبی کاملا آماده بود تا از رشد تجارت خارجی ایران بهره ببرد. بعلاوه دبی همواره نخستن بندر برای تبادلات تجاری بین ایران و دیگر نقاط جهان بوده است. دبی همیشه از زیرساخت های توسعه یافته خود و همچنین از میزبانی بسیاری از خانواده های عرب ایرانی تبار بهره برده؛ واقعیتی که کارآیی روابط تجاری و فرهنگی بین دو طرف را افزایش داده است.
بنابراین فضای سیاسی که اخیرا بوجود آمده، مانعی اصلی برای روابط اقتصادی بین المللی ایران بوده است. اصرار ابوظبی بر کاهش روابط با تهران، همچنین بسیاری از سهامداران دبی را سرخورده کرده است.
با این وجود، برخی صاحبنظران منطقه ای بر این باورند که در دوران پساداعش، عربستان سعودی تلاش خواهد کرد از تنش ها بکاهد و روابط تهران با همسایگان عربش به حال عادی باز خواهد گشت.
تنگناهای عملی در مدیریت تجاری، دولت و شرکت های ایران را بر آن خواهد داشت که به دنبال شرکای منطقه ای جدیدی برای تسهیل تجارت و نقل و انتقالات مالی باشند.
در ماه فوریه از معاون بین الملل بانک مرکزی ایران نقل شد که گفته بود، بانک های اماراتی موانعی را برای تجار ایرانی ایجاد کرده اند و این کشور به دنبال مسیرهای جایگزین است.
همچنین برخی بر این عقیده اند که مداخله در نقل و انتقالات بین بانک های اماراتی و ایرانی، منجر به کاهش اخیر ارزش ریال ایران در بازارهای آزاد شده است.
تجار ایرانی که دبی را به عنوان یک پایگاه منطقه ای برای معاملات خود انتخاب کرده بودند، به این احساس رسیده اند که طی سال های گذشته شرایط نامطلوبی در دبی ایجار شده است. بویژه بخاطر اینکه مجوزهای مختلف و اجازه اقامت آن ها ممکن است در هر زمان بدون اطلاع قبلی، لغو شود. این استدلال درستی است که بدتر شدن روابط با امارات، بسیاری از شرکت های ایرانی را مجبور ساخته که معاملات خود را تغییر دهند و بویژه قطب های صادراتی غیر از دبی را برگزینند.
تعدادی از واردکنندگان و صادرکنندگان فعال در مصاحبه با المانیتور پیش بینی کرده اند که تمرکز اصلی ایران برای فعالیت های تجاری به ترکیه، آذربایجان و گرجستان منتقل خواهد شد. بی تردید، زیرساخت های این کشورها نمی تواند با دبی رقابت کند و به همین دلیل دولت های این کشورها درحال سرمایه گذاری در این زمینه هستند.
پانزدهم مارس، وزرای خارجه ترکیه، آذربایجان، گرجستان و ایران در باکو، پایتخت آذربایجان، گرد هم آمدند تا توافقی درباره پروژه های جدید به امضاء برسانند، پروژهایی که یک کریدور نقل و انتقالات و ترانزیت را بین اقیانوس هند و اروپا ایجاد می کند.
با اجرای این توافق، راه آهن رشت-آستارا که توسط ایران و آذربایجان ساخته شده، به راه آهن باکو-تفلیس-کارس متصل می شود که اکتبر گذشته عملیاتی شده است.
یک کرویدور ترانزیت زمینی نیز ساخته می شود که از سواحل چابهار و بندرعباس ایران آغاز شده و تا اروپا ادامه می یابد. این توافق چندجانبه همچنین زمینه را برای همکاری نزدیک تر جوامع اقتصادی فراهم می سازد.
مقامات ایرانی بیشتر بر تجارت بین المللی و منطقه ای تمرکز کرده و به همین دلیل به سراغ عمان به عنوان قطب منطقه ای رفته اند. شانزدهم مارس، دو طرف تعدادی از توافقات مهم را به امضاء رساندند که مفاد اصلی آن، همکاری های نزدیک تر بانکی بود؛ از جمله پذیرش تضمین های بانکی ایران توسط بانک های عمان و امکان نقل و انتقالات با ارزهای محلی. یک کمیته بانکی مشترک، این تصمیمات را به پیش خواهد برد و مقررات لازم را اجرایی خواهد کرد.
تهران و مسقط، همچنین تصمیم گرفتند، عمان را به عنوان یک قطب صادرات ایران به بازرهای بین المللی ارتقاء دهند و راه را برای سرمایه گذاری های مشترک بین شرکت های دو کشور هموار سازند به ویژه با تمرکز بر پروژههای نفتی و پتروشیمی.
همچنین قرار است ایران گاز خود را به عمان صادر کند تا از ظرفیت اضافی این کشور برای تولید گاز مایع طبیعی بهره ببرد و می توان انتظار داشت سرمایه گذاری های بیشتری در آینده صورت پذیرد.
عمان طی دهه های گذشته، شریک منطقه ای قابل اعتمادی برای ایران بوده است. درخلال سخت ترین دوره تحریم های خارجی، مسقط همواره روابط تهران با بانک ها و سازمان های بین المللی را تسهیل می کرد. شورای همکاری خلیج [فارس] به عمان فشار می آورد که خود را از تهران دور نگه دارد اما این کشور سطحی از روابط گرم سیاسی را با ایران حفظ کرده است.
بنابراین روشن است که ایران در روابط بین المللی و نقل و انتقالات مالی روبه گسترش خود، امتیازاتی را برای عمان در نظر می گیرد و با این کشور همکاری می کند؛ گرچه شرکت های تجاری ایرانی، زیرساخت های توسعه یافته دبی را از دست می دهند که عمان فعلا قادر به تامین آن نیست.
این تحولات درشرایطی اتفاق می افتد که روابط ایران و آمریکا درحال بدتر شدن است. در رایزنی های کمیته روابط خارجی و امنیت ملی پارلمان ایران در خصوص راهبرد این کشور درباره شرایطی که واشنگتن از توافق هسته ای کنار بکشد، بحث شده است. نمایندگان پارلمان ایران، مصرانه از دولت خواسته اند در راهبرد سیاست خارجی خود بر همسایگان نزدیک تمرکز کند.
بعلاوه، "علاء الدین بروجردی" رئیس کمیسیون امنیت ملی اخیرا گفته، ایران باید در شرایطی که "دونالد ترامپ" رئیس جمهوری آمریکا بر دشمنی های بیشتر دامن می زند، روابط خود با روسیه و چین را تقویت کند.
توصیه کمیسیون امنیت ملی به دولت و اظهارات رئیس این کمیسیون نشان از تمرکز بیشتر ایران بر روسیه دارد که به لحاظ فنی، همسایه ایران از طریق دریای خزر است.
واقعیت این است که تهران باید برای سناریوهای مختلف آماده باشد به ویژه احتمال سخت تر شدن تحریم ها که موجب ایجاد راه های جایگزین برای تجارت و کانال های مالی جدید می شود که می توانند جایگزین نقش سنتی دبی شوند.
اقداماتی که در بالا به آن اشاره شد نشان می دهند، دولت و شرکت های تجاری ایران به دنبال کانال های چندجانبه هستند تا وابستگی خود به یک کشور خاص را کاهش دهند. اکنون، عمان نقشی مهم را در این زمینه ایفا می کند درحالی که مسیرها و کانال های دیگر آزمایش می شوند و توسعه می یابند.
در مجموع، راهبرد اصلی تهران این خواهد بود که خود را از حوزه ای که تحت نفوذ ریاض و ابوظبی است دور کند و روابط تجاری و اقتصادی خود را با دیگر همسایگان را تعمیق بخشد. تهران به عنوان بخشی از این راهبرد منطقه ای، به دنبال فرصت هایی برای افزایش همبستگی در زمینه انرژی و اقتصاد با همسایگان مورد نظرش خواهد بود.
برای ایران جای خوشبختی است که این کشور مقادیر روزافزونی از گاز طبیعی مازاد بر نیاز خود دارد که می تواند آن را به صورت گاز یا الکتریسیته، صادر کند. درشرایطی که روابط ایران و ترکیه بهبود یافته و رشد کرده، میزان بیشتری از همبستگی به تهران و همسایگانش کمک خواهد کرد تا بر اختلافات سیاسی و تنش های احتمالی فائق آیند.
همچنین تردیدی وجود ندارد که این روابط منطقه ای به تهران امکان می دهد، آثار منفی فشارهای روزافزون دولت ترامپ را محدود سازد.
