برترین ها/ پویش «ارمغان» سال گذشته با همکاری معاونت امور زنان و خانواده ریاست‌جمهوری آغاز شد و توانست ٢٥٠ زندانی زن که به دلیل جرایم غیرعمد (عمدتا مالی) در زندان بودند را آزاد کند.
امسال قرار است این پویش با نام «زندان جای مادران نیست» کار خود را ادامه دهد. به سراغ اطهره نژادی، معاون برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی معاونت امور زنان و خانواده ریاست‌جمهوری که یکی از بانیان این پویش‌هاست رفته‌ایم تا در گفت‌وگویی چرایی شروع این کار و برنامه‌های آتی را بپرسیم.
چه چیزی باعث شد که به فکر زنان زندانی محکوم ناشی از جرایم غیرعمد باشید و از سال قبل پویش ارمغان و «زندان جای مادران نیست» را اجرایی کنید؟
در دولت یازدهم ما با توجه به وظیفه سازمانی معاونت سعی کردیم که همه اقشار و گروه‌های زنان را در برنامه‌ریزی‌ها و سیاستگذاری معاونت ببینیم که از جمله زنان زندانی هم از آن اقشاری بودند که باید به آنها توجه می‌کردیم. معاون رییس‌جمهور که در آن زمان خانم مولاوردی بودند و در سفرهای استانی‌شان گاهی از زندان‌ها بازدید می‌کردند و خود من هم به زندان‌ها رفتم و وضعیت را از نزدیک مشاهده کردم.
اطلاعات، پژوهش‌ها، کارها و تجربیاتی را که از دستگاه‌های مختلف به ما می‌رسید ،بررسی کردیم و دیدیم در برخی مواقع زنانی که دچار جرایم غیر عمد شده‌اند، اکثرا هم جرایم مالی است و معمولا هم برای خودشان نیست و شاید حتی برای همسران‌شان چک کشیده بودند، زنان دربندی هستند که نبودن‌شان در خانواده‌های‌شان باعث ضربه خیلی زیاد به بنیان خانواده شده و فرزندان اینها دچار سردگمی هستند و به هرحال مادر به عنوان محور خانواده حضور ندارد. ما در یک بررسی خیلی جامع متوجه شدیم که باید درمورد کل زندانیان کشور کاری کنیم و آن کار این است که برای اینکه زنان زندانی، مخصوصا زنانی که همسران‌شان هم در زندان هستند کمتر آسیب ببینند، گامی‌برداریم. از این رو با انجمن حمایت از خانواده‌های زندانیان موافقتنامه همکاری بستیم.
این انجمن به عنوان یک انجمن غیر دولتی توانمندسازی اقتصادی خانواده‌های زندانیان را آغاز کرد. در پروژه مشترکی که داشتیم در چند استان کشور به ویژه استان‌هایی که زندانیان بیشتری داشتند کار را شروع کردیم تا بتوانیم توانمندسازی اقتصادی را به خانواده‌های زندانیان ببریم. در بخش دوم کار زنان زندانی بودند که همانطور که در ابتدای صحبت‌هایم گفتم، نبودن آنها در خانه به خانواده آسیب می‌رساند. نکته دیگر این است که اغلب این زنان به دلیل عدد و رقم نسبتا پایینی نسبت به آقایان در زندان هستند.
در نتیجه فکر کردیم که این کار را با کمک خود مردم و با استفاده از فرهنگ نیکوکاری مردم جلو ببریم. با ستاد دیه وارد مذاکره شدیم و در سال گذشته تفاهمنامه‌ای را با آنان منعقد کردیم که کمپین «ارمغان آزادی» را برای سال اول در سال گذشته اجرا کردیم. برای این کمپین دوستان همه کمک کردند، هم مردم و نیکوکاران وارد کمک شدند وهم معاونت از ظرفیت تسهیلگری و ترویج خود استفاده کرد، جمعیت هنرمندان هم برای انجام این کار به ما پیوستند و خلاصه همه کمک کردند تا بتوانیم کار مثبتی را در این زمینه انجام دهیم.
گویا امسال هم پویش زندان جای مادران نیست را اجرایی کرده‌اید.
امسال فکر کردیم که باید باز هم این کار را ادامه دهیم. تجربه خوبی بود. تجربه‌ای که نشان می‌دهد هنوز هم روحیه همکاری و نیکوکاری میان مردم وجود دارد. وقتی تک تک ما خودمان را جای فرزندانی بگذاریم که مادر در زندان است یا جای مادری بگذاریم که نگران فرزندش است و واقعا به طور غیرعمد دچار این جرم شده است و در زندان به سر می‌برد، حتما خودمان را مجاب خواهیم کرد و مجاب خواهیم شد که در این پویش کمک کنیم و بنابراین امسال هم این کار را با این شعار که «زندان جای مادران نیست» با جدیت بیشتری دنبال می‌کنیم.
به جز ستاد دیه، با تشکل‌های حمایت از خانواده زندانیان هم در این باره مذاکره داشته‌اید؟ آیا برنامه دارید از نهادها و سازمان‌های دیگری هم در این زمینه کمک بگیرید؟
بله، همانطور که قبل‌تر هم گفتم با تشکل‌های حمایت از خانواده‌های زندانیان مذاکره داشتیم و امسال هم همان کاری که در دو سال با کمک انجمن حمایت از خانواده‌های زندانیان انجام دادیم، ادامه می‌دهیم. امسال هم درصدد رسیدن به یک تفاهم سه جانبه با سازمان بسیج کشور و سازمان بسیج مستضعفین و سازمان زندان‌های کشور هستیم که ان‌شاءالله این دو سازمان هم به ویژه دو معاونت بسیج در حوزه بسیج خواهران و بسیج سازندگی به کمک ما بیایند.
آیا بهتر نیست بدون ذکر نام داستان این زنان منتشر و منعکس شود تا مردم ارتباط بیشتری با موضوع بگیرند و دخیل هم شوند؟
این موضوع واقعا در تخصص من نیست. بیشتر شما روزنامه‌نگاران می‌توانید به ما کمک کنید. شاید در این حوزه‌ها بتوان کاری کرد که مردم بیشتر از اتفاق‌هایی که می‌افتد، مطلع شوند و حتی جنبه پیشگیرانه هم داشته باشد؛ هشدارهایی برای همه مردم. به نظر من خوب است که بدون ذکر نام داستان‌های این افراد مطرح شود. اما اینکه چقدر ما بتوانیم به این مساله دست پیدا کنیم باید دید که سازمان زندان‌ها اجازه گفت‌وگو با زنان زندانی را خواهد داد یا نه و آیا بعد از اینکه از زندان آزاد شدند امکان صحبت و استفاده از تجربیات‌شان میسر می‌شود یا نه که به هرحال حق آن کسی است که به سراغش می‌رویم که مایل است جواب بدهد یا نه.
چقدر لازم است چهره‌های معروف پیشقدم شوند؟
به هرحال هر انسانی علاوه‌بر اینکه خودش به طور فردی می‌تواند به این قضیه کمک کند، یک سرمایه اجتماعی هم دارد که این سرمایه‌های اجتماعی هم در بسیاری از مواقع کمک می‌کنند. وقتی کسی از سرمایه اجتماعی‌اش برای تشویق و ترغیب به شراکت در این امر خیر استفاده می‌کند، تاثیرگزار خواهد بود و به معنای واقعی کلمه هم‌افزایی مثبت اتفاق می‌افتد. به نظرم می‌آید که تاثیر قابل توجهی دارد. کمااینکه در کمپین سال گذشته هم برنامه‌های تلویزیونی کمک کرد به ما که این کمپین در ایام عید به صورت زیرنویس در برنامه‌ها مطرح شد.
گزارش‌های شما کدام مناطق یا کدام زندان‌ها و زنان زندانی را نیازمند توجه بیشتری می‌دانند؟
عدد و رقم کل زنان زندانی جرایم غیرعمد را از ستاد دیه به صورت حدودی گرفته‌ایم و سعی می‌کنیم که به عنوان یک سیاستگذار خیلی وارد جزییات نشویم مگر اینکه برای سیاستگذاری و برنامه‌ریزی ضروری باشد. نکته خیلی مهم برای ما این است که ما با اعتماد کامل با ستاد کار می‌کنیم و امیدواریم آنچه مردم در قالب این کمپین کمک می‌کنند، حتما به طور کامل و مسلم در این حوزه استفاده شود که قطعا این طور خواهد بود.
ما با اعتماد بین دستگاهی که داریم این کار را انجام می‌دهیم. مطمئنیم که آنها با تخصصی که دارند می‌توانند بررسی کنند که در کدام مناطق بیشتر باید این مساله صورت بگیرد. پارامترهای مختلفی هست از جمله اینکه ممکن است تعداد فرزندان یک زن زندانی بیشتر باشد و خب نسبت به کسی که فرزند کمتری دارد، ممکن است در اولویت قرار بگیرد.
نکته خیلی مهم دیگر هم این است که بحث ما این است که باید زندان‌های‌مان خالی شوند. اگر ما بتوانیم با یک عدد، ١٠ زن زندانی را که مادر هم هستند آزاد کنیم، برای ما نسبت به آزاد کردن یک زندانی که عدد و رقم خیلی بیشتری را بدهکار است، ارجحیت دارد. دلیل هم این است که ١٠ خانواده از این اقدام نتیجه می‌گیرند.
