اعتماد/ متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
میثم سلیمانی| تحولات در عربستان سعودی خلق‌الساعه رخ می‌دهد. تفاوت نمی‌کند چه ساعتی از شبانه روز باشد، هر زمان که تصمیم برتغییر گرفته شد، تنها فرمانی صادر و همه‌چیز تغییر می‌کند. در ساعات پایانی روز دوشنبه نیز همین اتفاق رخ داد. به فرمان ملک سلمان، پادشاه عربستان سعودی افسران و فرماندهان ارشد نیروهای مسلح از کار برکنار شدند تا یک تغییر نسل در چارچوب ارتش رخ دهد. در احکام جدید نیز یک زن برای اولین‌بار به مراتب عالیرتبه دولتی کشور رسیده است. این تغییرات شامل برکناری رییس ستاد مشترک ارتش، فرمانده نیروهای هوایی و زمینی ارتش و همچنین مقام‌های ارشد وزارت دفاع و وزارت داخلی عربستان سعودی می‌شود. تماضر بنت یوسف الرماح نیز در این تغییرات به عنوان اولین زن به سمت معاون وزیر کار عربستان سعودی منصوب شد. چنین تغییراتی در حالی رخ می‌دهد که گفته می‌شود این اقدامات در راستای سیاست‌های اصلاحی عربستان سعودی طبق وعده‌ای که محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی داده صورت می‌گیرد. هرچند که اتفاقات و اصلاحات اخیر را نمی‌توان به شکل مستقیم از سوی او دانست اما رد پای وی کاملا مشهود است. با این حال او از زمان به قدرت رسیدن پدرش به عنوان پادشاه سعودی، سعی کرده تا رقبای خود را یک به یک کنار بگذارد تا بتواند جانشین پدر پس از مرگ وی شود. محمد بن سلمان در اقدامی کودتاگونه در ماه ژوئن پسرعموی خود محمد بن نایف، ولیعهد و وزیر کشور وقت عربستان سعودی را کنار زد و خود به جایگاه ولیعهد عربستان تکیه زد. وی وزارت کشور عربستان را برای کنترل دقیق‌تر اطلاعات عملا در اختیار گرفت و ساختار آن را تغییر داد. او در ماه گذشته میلادی رییس گارد ملی، شاهزاده متعب بن عبدالله پسر ملک عبدالله پادشاه سابق عربستان سعودی را مجبور به کناره‌گیری کرد و برای دوماه به بهانه فساد اداری او را در زندان نگه داشت. رویترز در این باره می‌نویسد: آخرین تغییرات در پرسنل نظامی عربستان به دستور پادشاه عربستان و در رسانه‌های دولتی منتشر اما هیچ دلیلی برای این اتفاق مطرح نشد. تحلیلگران معتقدند که این تغییرات و اصلاحات در ساختار نیروهای مسلح عربستان سعودی «به طور مستقیم» با عملیات نظامی سه ساله عربستانی سعودی در یمن که علیه مردم و انصارالله یمن به راه انداخته ارتباطی ندارد. برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که با توجه به انتقادات شدید بین‌المللی رو به افزایش علیه عربستان و وجود یک بحران انسانی شدید به دلیل حملات هوایی عربستان سعودی به غیرنظامیان و کشته شدن آنها در چند وقت اخیر از میزان حملات عربستان کاسته شده است.
گفته می‌شود فرمانده جدید ستاد کل نیروهای مسلح عربستان ژنرال فیاض حامد الرویلی نام دارد. در حکم انتصاب وی یک ماموریت جدید به او واگذار شده که بناست استراتژی جدیدی برای بازسازی وزارت دفاع و بهبود سازمان و ساختار ارتش ارایه دهد. اما جزییات زیادی در این خصوص منتشر نشده است. در خصوص این تغییرات نیز برخی معتقدند، قراردادهای نظامی با ایالات متحده و برخی شرکت‌های اروپایی مدت‌هاست که منجر به فساد در داخل ارتش شده است. محمد بن سلمان اخیرا در مصاحبه‌ای تلویزیونی عنوان کرد که این غیر قابل قبول است که هزینه‌های نظامی بالا به عملکرد بهتر منجر نشده است. یک منبع آگاه آشنا با تغییرات در بازسای وزارت دفاع به خبرگزاری رویترز گفت: هدف این اقدام کاهش ناکارآمدی و فساد بود، اما باز هم می‌تواند با مقاومت مواجه شود. خالد البیاری نیز در این تغییر ساختار به عنوان معاون وزیر دفاع منصوب شد. او سمت مدیرعاملی سعودی تلکام را ترک کرد و برخی این موضوع را نشانه‌ای از تمایل شاهزاده سعودی برای پیاده‌سازی اصلاحات از سوی بخش خصوصی دانستند. این احکام شامل انتصاب ٣ معاون فرماندار نیز می‌شود که همگی از فرزندان برادران سلمان یعنی احمد، طلال و مقرن می‌شود. برخی از این افراد از زمان ورود سلمان به سلطنت از سال ٢٠١٥ عملا هیچ سمتی نداشتند و اکنون به این مقام دست یافته‌اند. یکی از آنها معاون جدید فرماندار استان عسیر یعنی ترکی بن طلال است. برادر میلیاردر ولید بن طلال که تا یک ماه پیش به دلیل فساد اداری در بازداشت به سر می‌برد و به تازگی نیز آزاد شده است. تحلیلگران معتقدند ترجیح این تغییرات به سمت نسل جوان بوده است. اما رویکرد سلطنتی و خانوادگی در عربستان سعودی را حفظ کرده و سعی شده در چارچوب خاندان افراد در مسندهای دولتی قرار بگیرند. از طرفی اگر ملک سلمان بتواند شاهزاده محمد بن سلمان را به عنوان پادشاهی برساند اولین نوه بنیانگذار پادشاهی سعودی خواهد بود که پس از چند دهه حکومت توسط فرزندان ملک عبدالعزیز حکومت به نوادگان وی می‌رسد. انتصاب یک زن در وزارت کار نیز بخشی از تلاش برای مدرنیزه کردن و به گفته محمد بن سلمان معتدل کردن چهره عربستان است. گرک گاوس، یک متخصص خلیج فارس در دانشگاه تگزاس معتقد است که تزریق مقام‌های ارشد جوان‌تر می‌تواند در خاندان سعودی بلوکی جوان‌تر را ایجاد کند که در سطح جوانان از پادشاهی محمد بن سلمان حمایت کنند. وی در ادامه افزود: اما این موضوع یک امای بزرگ دارد. چرا که او هیچ پست و مقامی در دولت مرکزی حداقل تاکنون در اختیار آنها قرار نداده و او قصد دارد قدرت را در کابینه و حکومت مرکزی به شکل مطلق در اختیار داشته باشد. از همین رو به طور دقیق نمی‌توان ارزیابی کرد که این تغییرات به چه منظور و در نهایت با چه هدفی رخ داده است. ولی این تغییرات نظامی در حالی به وقوع می‌پیوندد که همچنان حمله بی‌رحمانه عربستان سعودی به یمن به عنوان یکی از فقیرترین کشورهای عربی ادامه دارد. تاکنون بیش از ١٠هزار نفر در این جنگ کشته شدند و بسیاری از مردم در فقر مطلق و با بیماری دست و پنجه نرم می‌کنند که نتیجه جدی جنگ یمن به حساب می‌آید، اما هنوز مشخص نیست که تا چه حد می‌تواند تغییرات در عالیرتبه‌ترین مقام‌های نظامی عربستان تا چه حد می‌تواند به پایان جنگ یمن کمک کند.
استراتژی جنگ یمن تغییر نمی‌کند
محجوب زویری، استاد سیاست‌های عرب در گفت‌وگو با الجزیره عنوان کرد، هرچند بسیاری ممکن است ارتباط تغییرات در عربستان را در ارتباط با جنگ یمن بدانند، اما این اقدام نشانه‌ای از تغییرات در سیاست داخلی عربستان است. وی افزود: این تغییرات نشان می‌دهد که پادشاه جدید یعنی محمد بن سلمان به زودی می‌آید. زویری در ادامه عنوان کرد: به نظر می‌رسد ملک سلمان این اقدامات را در مسیر حکومت پسرش آماده می‌کند از همین رو شاهد تغییرات اینچنینی هستیم. وی تاکید کرد، عربستان سعودی یک استراتژی مشخص را در یمن دنبال می‌کند و یک تغییر دولتی لزوما به معنی تغییر سیاست در جنگ نخواهد بود. این کارشناس مسائل جهان عرب در ادامه عنوان کرد: عربستان سعودی در تلاش برای تغییر تصویر خود است.
شکست بزرگ
سباستین آشر، سردبیر بی‌بی‌سی عربی در تحلیل این اتفاق عنوان کرد، این یکی دیگر از تعمیرات اساسی نهادها در عربستان سعودی است که در دوره ملک سلمان رخ می‌دهد. هرچند گفته می‌شود نیروی محرکه این اتفاق نیز پسر و وارث او، شاهزاده محمد بن سلمان است. لازم به ذکر است مداخله عربستان در جنگ یمن ابتکار محمد بن سلمان بود، یکی از نخستین نشانه‌هایی که مشخص کرد محمد بن سلمان تا چه حد از ملاحظات سنتی عربستان دور است. اما او تاکنون شکست خورده است. حتی اگر عربستان حوثی‌ها را از جنوب یمن و دولت (مستعفی) یمن دور کند باز هم به خودی خود یک فاجعه بشری در این کشور رخ داده است. این هزینه‌ها در حالی رخ داده است که عربستان سعودی با کسری بودجه و دوره ریاضت اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کند.
