صبح نو/ برخی اقدامات جدید در بخش بازرگانی سازمان صداوسیما باعث سردرگمی برنامه‌سازان و مشکلات آنها در رابطه با اسپانسرها شده است.
در تمام تلویزیون‌های دنیا، کمپانی‌های مختلف به منظور معرفی محصولات خود در قالب اسپانسر به برنامه‌سازی ورود می‌کنند. آنها هزینه تولید برنامه را تأمین می‌کنند و در عوض از طریق همان برنامه، برند آن شرکت تبلیغ می‌شود.
ورود اسپانسرها به رسانه ملی
از دهه80 و با توجه به قوانین اداره رسانه ملی، این سازمان عریض و طویل برای تأمین نیازهای مالی‌اش، به سمت همکاری با شرکت‌های مختلف رفت. شرایط به گونه‌ای شد که همکاری جام جم با شرکت‌ها برخلاف گذشته فراتر از پخش آگهی‌های مرسوم بازرگانی شد. دیگر این تعامل منحصر به چند دقیقه آگهی بازرگانی میان برنامه نبود و شرکت‌ها در تولید برنامه‌ها و سریال‌ها وارد مشارکت شدند. شرکت‌ها در برنامه‌های موضوعی و بعضاً غیر مرتبط وارد مشارکت شدند و از این طریق بخشی از بودجه تلویزیون برای اقدامات زیرساختی ذخیره می‌شد. هرچند که در برخی موارد کم و کیف این تعامل باعث نقدهایی بود اما این راهی بود که در شرایط آن روزهای سیما بهترین انتخاب بود. با گذشت زمان و اوایل دهه90 و با کسری بودجه شدید و بحران مالی سازمان صداوسیما، نقش اسپانسرها در تلویزیون افزایش یافت. مدیران سیما که حساب بانکی سازمان را خالی می‌دیدند، برای رفع بخشی از مشکلات مالی درهای جام جم را برای حضور پررنگ‌تر اسپانسرها باز کردند. شرایط طوری پیش رفت که حتی برخی از برنامه‌ها به طور کامل سفارشی و مشارکتی شدند؛ برنامه‌هایی که تریبون معرفی یک برند یا شرکت بودند.
قالب‌های متفاوت
می‌توان قالب تبلیغاتی-بازرگانی تلویزیون را روندی دانست که با آگهی‌های بازرگانی، زیرنویس و لوگو شروع و بعدتر به حضور مستقیم کمپانی‌ها در قالب اسپانسر برنامه‌ها منجرشد؛ اما با گسترش استارت آپ‌ها و گونه‌های جدید فعالیت اقتصادی، روش‌های جدیدی برای تعامل مخاطب و شرکت‌ها به وجود آمد؛ روش‌هایی که عمدتاً بر بستر اپراتورهای موبایل بود. پس از ارسال پیامک که به مرور درحال کم رنگ شدن است، استفاده از اپلیکیشن‌ها و همچنین کدهای USSD یا همان Unstructured Supplementary Service Data (ارسال پیام از طریق کد دستوری) افزایش پیدا کرد. برنامه‌های مختلف تلویزیون برای مشارکت مخاطبانشان از این روش‌ها استفاده کردند. همین موضوع باعث رونق گرفتن این روش و روی آوردن شرکت‌های خاص فن‌آورمحور به این سمت تبلیغات شد. برنامه‌سازان با این (#*)ها درعین مشارکت دادن مخاطبانشان در برنامه، کمپانی مورد نظر را تبلیغ و بودجه برنامه را دریافت می‌کردند.
ورود توسکا
اخیراً شرکتی به نام «توسکا» عهده دار انجام امور تبلیغاتی رسانه ملی در حوزه‌های مختلف است. شرکتی که تحت قرارداد با بخش بازرگانی سازمان صداوسیماست. برخی اخبار غیر رسمی از قرارداد سه ساله این شرکت با سازمان صداوسیما برای مالکیت برامور تبلیغاتی ازاین دست خبر می‌دهند؛ برخی مبلغ این قرارداد را حدود هزار میلیارد تومان عنوان می‌کنند. در سایت این شرکت برای معرفی فعالیت‌های توسکا ادعا شده: «توسکا تبلیـغات شما را بـر بسـتر خـدمات ارزش‌افـزوده مخـابرات و ارتبـاطات سیـار ارائه می‌نماید.
هم اکنون بسیاری از کسب و کارهای فعال در زمینه ارائه خدمات ارزش افزوده مخابرات و ارتباطات سیار از طریق توسکا اقدام به پخش آگهی‌های خود در رسانه ملی می‌نمایند... یکی از خـدمات بسته تبـلیغاتی تـوسکا انجام تبلیـغات بــازرگانـی بر بــستر امواج رســانه مـلی می‌باشد. توسکا از طریق عقد قرارداد همکاری با سازمان بازرگانی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران اقدام به پذیرش و جذب آگهی‌های رسانه ملی می‌نماید.» دراین که داشتن برنامه‌ای مشخص برای تعیین تکلیف اوضاع مالی تلویزیون، امری لازم است شکی نیست. با توجه به سیاست‌های اقتصادی کشور، برون سپاری برخی از فعالیت‌ها به شرکت‌های غیر دولتی نیز اقدامی درست است اما دراین زمینه برخی ابهامات به وجود آمده است. مبلغ قرارداد این شرکت و حوزه فعالیتش چقدر است؟ این شرکت طی چه فرآیندی چنین امتیازی را به دست آورده و آیا این شرایط به یک محیط انحصار و احیاناً دامپینگ منجر نخواهد شد؟
اوضاع خوب نیست
یکی از برنامه‌سازان تلویزیون که با توجه به شرایط جدید بازرگانی تلویزیون، برنامه‌اش با مشکل مواجه شده است، به «صبح‌نو» می‌گوید: سازمان صدا وسیما حق دارد برای شفافیت و یکپارچه شدن فعالیت اسپانسرها قوانین مشخصی داشته باشد و هیچ کس با این رویه مشکلی ندارد؛ اما قوانین جدید قدری غیر شفاف و مسأله‌ساز شده است. برای مثال برنامه ما که بخش عمده بودجه‌اش را که صرف تولید برنامه و دعوت چهره‌ها می‌شود از طریق اسپانسر تأمین می‌کرده است. وی ادامه داد: ما به سختی و در شرایط بحران مالی سازمان، به تولید برنامه می‌پردازیم و توانسته‌ایم از طریق جذب اسپانسر، برنامه‌ای جذاب تولید کنیم که مخاطبان ایرانی را پای رسانه ملی بنشاند اما امروز با مشکلات جدی مواجه شده‌ایم. برای مثال اسپانسر طرف قرارداد ما، در عوض تبلیغ، مبلغ مشخصی به برنامه ارائه می‌کرده اما امروز با توجه به حضور توسکا، این شرکت شرایط جدیدی را طلب کرده است.
توسکا خواهان دریافت مبلغی بسیار بیشتر شده که طبیعتاً به همین خاطر، اسپانسر توان تأمین مالی را ندارد و از مشارکت انصراف می‌دهد. حال باید ببینیم که این روند به کجا ختم خواهد شد و توسکا باعث تعطیل شدن چند برنامه پربیننده خواهد شد؟
