صبح نو/ متن پیش رو در صبح نو منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
داستان از دو هفته پیش شروع شد، زمانی که وزیر آموزشوپرورش، آقای «سیدمحمد بطحایی» درباره کاهش استرسها بر دانش‌آموزان و حذف آزمون‌های مدارس یا به تعبیر دیگری، تغییر در روند آن گفت. از آن پس حذف آزمون‌های مدارس استعدادهای درخشان، سمپاد و نمونه مردمی بر سر زبانهای افتاد. این تصمیم البته موافقان و مخالفان زیادی داشت. موافقان و مخالفانی که در این مدت از تریبونهای رسانهای گرفته تا فضای مجازی نظرات خود را اعلان کردند. در برنامه مناظره روز گذشته شبکه یک سیما، مخالفان و موافقان دور هم جمع شدند تا درباره این تصمیم صحبت کنند.
لیلی تهرانی| آقایان «علی زرافشان» معاون اول وزیر آموزشوپرورش، «کوروش فتحی» کارشناس و استاد دانشگاه و دکتر سیدمیعاد صالحی، عضو تیم نگارش سند راهبردی کشور در امور نخبگان و استاد دانشگاه و خانم «الهام یاوری»، عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس از کارشناسان دعوت شده در این برنامه بودند. زرافشان در پاسخ به سؤال برنامه تلویزیونی، آیا دولت برای دانش‌آموزان نخبه و استعدادهای درخشان باید امکانات ویژه مهیا کند؟ جواب داد: «هم ما و هم دولت در طول سالهای گذشته، این امکان را رقم‌زده است. اقداماتی در سالهای گذشته مبنی بر شناسایی و آموزش استعدادهای درخشان انجام‌شده است.»
او با تأکید بر اهداف اولیه و حذف آزمون گفت: «مدارس تنها هدف این موضوع نیستند و حذف آزمون از مدارس ابتدایی به جهت آسیب‌هایی است که ایجاد کرده‌اند. آزمون امتحان باید در خدمت یادگیری باشد نه در جهت یادگیری آن. هر سال 250 هزار داوطلب در آزمونها شرکت میکنند و تنها 15 هزار نفر انتخاب میشوند، یعنی 16 به 1. در کنکور، برای سختترین آزمون، یعنی رشته تجربی، این نسبت 2 به 1 است.» یاوری از مخالفان مصوبه جدید آموزشوپرورش، گفت: «فرض کنیم که تصمیم خوب است،
اما باید به ذینفعان این تصمیم توجه داشته باشیم. بچههای کلاس ششمی که تا 2 ماه دیگر باید در این آزمون شرکت میکردند، حال متوجه شدهاند که آزمونی در کار نیست. خانواده‌ها هزینه کرده‌اند، بچه‌ها چند سال درس خواندهاند. خانواده‌ها به لحاظ روانی فرزندان خود را آماده کرده بودند، حال 2 ماه مانده به آزمون این خبر می‌رسد. حل دانش‌آموزان اسیر کنکورهای متعدد خواهند بود که مدارس متعدد برگزار میکنند. استرس خانواده‌ها بالاتر می‌رود. بچه‌ها باید خود را برای آزمونی آماده کنند که نوع پذیرش آن مشخص نیست.»
پیشتر هم آقای «محمدتقی رجبی» معاون آموزشی مرکز آموزش متوسط دوره اول مرکز علامه حلی در گفت‌وگو با «صبح نو» درباره بازار اقتصادی که به وجود آمده است، گفته بود: «همین الآن تبلیغات خود را شروع کرده‌اند که اگر استعداد درخشان نباشد باید در مدارس غیردولتی آزمون بدهید. محصول این مصوبه حذف استرس نیست و این 2 هزار دانش‌آموزی که قرار بود در یک آزمون استعداد درخشان شرکت کنند، الآن باید در آزمون‌های متعدد غیردولتی شرکت کنند.»
رجبی گفته بود: «2 لایه در بدنه آموزشوپرورش هستند که با مدارس استعدادهای درخشان مشکل دارند، لایه نخست مدارس غیردولتی است و تبلیغشان بر اساس تابلویی است که از مدال‌های المپیاد و کنکور است که می‌سازند و برای این‌ها ورود مدرسه استعدادهای درخشان ضرر محض است چون مدارس استعدادهای درخشان قیمت و قدرت رقابت بیشتری دارد.
از اوایل دهه 60 که مدارس استعدادهای درخشان تأسیس شدند، مدارس غیردولتی دشمنان اصلی آن بودند و سود اصلی را مدارس غیردولتی و
به ویژه مدارس صنعتی می‌برند. دومین لایه درگیر با این فضاها دشمن هستند، مسوولانیاند که فرزندانشان به هر دلیلی در این مدارس قبول نشده‌اند و نتوانسته‌اند با سفارش و پارتی دانش‌آموزان خود را به این مدارس تحمیل کنند؛ بنابراین در لایه‌های خود آموزشوپرورش و دیگر لایه‌ها مخالف چنین مدارسی هستند.»
کوروش فتحی به‌عنوان یکی از موافقان مصوبه جدید، توضیح داد: «ما موافق هستیم که از دانش‌آموزان پر هوش و حتی کمهوش باید حمایتهایی شود، اما مساله اینجاست که چه حمایتهایی باید انجام شود؟ تفاوت در استراتژی است. آیا باید به بچههای باهوش، خدمات ویژه ارائه دهیم؟ پاسخ در همه‌جای دنیا تقریباً یکسان بوده است. همه معتقد بودند که بله. این اما استراتژیهایی را می‌طلبد.
بر اساس بررسیها سه استراتژی مطرح شده است. استراتژی اول، این است که ما باید این بچه‌ها را در تمام سطوح جدا کنیم و خدمات ویژه در اختیارشان قرار دهیم. این‌ها کارآفرین و مبتکر شوند و به جامعه خدمت کنند. این نگاه اما یک نگاه ابزاری به انسان دارد. در مقابل این نگاه که در غرب بود، در شرق هم مسائلی پیش آمد.
در این نظریه، آموزش به همه، خدمت به همه، به‌‌رغم تفاوتها مطرح شدند. آموزش بر اساس رقابت و حمایتی که ایجاد می‌کند، میتواند، ارتقا در این زمینه را ایجاد کند و توسعه در امر آموزش را باعث شود. پس از مدتی جوامع به این نتیجه رسیدند که نه این و نه آن خوب است. به نظر می‌رسد که تصمیم جدید بر همین مبناست.
تا زمانی که شخصیت بچه‌ها شکل نگرفته است، به شکل ترکیبی در کنار هم بنشینند و بعد از تشکیل شخصیتها جدا شوند و اکثراً در دنیا از این موضوع ترکیبی استفاده میکنند.»
متهم اصلی کنکور است
صالحی درباره مشکلاتی که کنکور و آزمون به وجود آورده است، گفت: «کلاس کنکور به استرس دامن زده است. کی به کنکور بها داده است. زمانی که شما کنکورها را استانی میکنید، معلوم است که بحث نفوذ کنکورها بالا می‌رود. کی با استرس موافق است؟ در سند راهبردی به ایجاد و تقویت آن تأکید شده است. ما طرفدار امتحان نیستیم، ولی کار وزارتخانه را تایید نمیکنید.»
فتحی در پاسخ به صالحی توضیح داد: «شما فقط به حمایتهایی که از این طرح شده است، نگاه کنید. انجمن مطالعات درسی انجمن روان‌شناسی کشور، انجمن علوم تربیتی و روان‌شناسی، تحقیقات داخلی و خارجی. چرا باید ما با این طرح حمایت کنیم، مساله، مساله بچههاست. برای اینکه این مدارس را به جلو ببریم، مشکلات زیادی پیش‌رو‌بوده است. فشارهای عصبی و استرسهای بیحسابی به بچه‌ها آمده است.»
یاوری و صالحی هر دو با حذف آزمون موافقت کردند، یاوری توضیح داد: «هیچ کسی در این جمع موافق آزمون نیست. کما اینکه معتقد هستم که هیچ‌کسی در این جمع مخالف این نیست که بچههای تیزهوش نیازمند رفتار ویژه و امکانات ویژه هستند. جواب من به سؤال پیامکی برنامه نه است، بچههای تیزهوش امکانات ویژه نمیخواهند، درک ویژه برای نیازهای ویژه میخواهند. همافزایی میخواهند. فضایی میخواهند که امکان رشد داشته باشند. آنها میخواهند که بسته به توانیهایشان تکالیف ویژه داشته باشند. از توانایی‌هایشان درست استفاده شود. یک آمار غیر رسمی و سؤالی که از نخبگانی که از کشور خارج میشوند، درباره موانع برگشت به کشور پرسیده شده است و آنها از تأثیرگذار نبودن در کشور گفتهاند. دوستان ما گفتند که 4 سال درباره این طرح تحقیق کردند؛ اما حذف آزمون استرس را کم نمیکند. استرس در همه طبقات و در همه سنین وجود دارد، این یک مساله اجتماعی است. با وجود این که استرس در جامعه زیاد است اما هیچ گزارش علمی انجام نشده است. دوست دارم که بدانم که سهم استرس سمپاد در این 4 سال بررسی، چه قدر است؟ هیچ‌وقت اندازه نگرفتیم که این میزان چه قدر است. امکان ارتقای فرهنگی افراد برای اینکه ما مدارس را داشته باشیم، به‌دلیل عدالت اجتماعی، چه قدر کار شده است تا این استرس را از بین ببریم؟ واقعاً چه قدر کار شده است؟»
او تأکید کرد: «چه قدر در این مدت تلاش کردیم تا بدون آزمون، پذیرش داشته باشیم. چیزی که موجب استرس می‌شود، رقابت است و بر طبق علم اقتصاد، استرس به دلیل ناهماهنگی عرضه و تقاضاست و چون سیستم کیفیتی در آموزش کشور وجود ندارد، با این میزان محدود امکانات، رقابت ایجاد می‌شود و این رقابت هم استرسزاست. با حذف گزینههایی مانند سازمان استعدادهای درخشان و نمونه دولتی شما امکانات را محدودتر میکنید بنابراین تعادل عرضه و تقاضا را بیشتر به هم میزنید و رقابت و استرس را افزایش میدهید.»
خانم «رضوان حکیم‌زاده» معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزشوپرورش در مصاحبه با روزنامه‌صبح‌نو که در هجدهم بهمنماه به چاپ رسید، توضیح داد: «مصوبه شورای عالی در این رابطه نجات تربیت و محور قرار دادن تربیت بر اساس طرح تحول بنیادین و آن نظامی که انقلاب اسلامی به دنبال آن بود، به‌شمار می‌رود. اینکه ما به اکثریت جامعه توجه داشته باشیم مدنظر انقلاب اسلامی بوده است، ما باید بتوانیم در شرایطی که استرس و اضطرابی برای دانش‌آموزان وجود ندارد استعداد‌شناسی آنها در طرح شهاب صورت بگیرد و کسانی که نخبه هستند از طریق آزمون در دوره دوم وارد مدارس سمپاد شوند.»
حکیم‌زاده با بیان اینکه بنا نیست همه دانش‌آموزان در دوره اول در مدارس استعدادهای درخشان درس بخوانند، اضافه کرد: «دانش‌آموزان در دوره اول در مدارس سمپاد پذیرش نمی‌شوند، اما آزمون استعدادهای درخشان با کیفیت و دقت علمی بیشتر در دوره دوم برگزار می‌شود.»
زرافشان: جداسازی اشتباه نیست
زرافشان درباره راه حلهایی که توسط آموزشوپرورش برای تشخیص استعدادهای درخشان پیشنهاد شده است، گفت: «دو روش در دنیا وجود دارد، یکی از آنها روش درون مدرسهای است؛ که غنیسازی است و یک روش دیگر، برون مدرسه ای است. روشهای برون مدرس ای مانند مسابقات، برگزاری المپیادها و نمایشگاههاست. ما تجربههای خوبی در این کارهای داریم. در آزمونها شما تنها هوش را میسنجید، ریاضی در این آزمونها سنجیده میشوند.»
فتوحی درباره شکل و ساز و کاری که در مدارس درخشان وجود دارند، توضیح داد: «ما میگوییم که بچه‌ها به‌علت اینکه در این مرحله سنی هنوز هویتشان شکل نگرفته است و هنوز وارد جامعه نشده‌اند. این‌ها تئوری نیست، این‌ها آرمان است. مدارس سمپاد و مدارس استعدادهای درخشان، بچه‌ها را طبق قوانینی که دارد، جدا میکنند. آیا درحال‌حاضر این جداسازی فرصت بودن با بچههای دیگر را نمیگیرد؟»
زرافشان در پاسخ به این سؤال که چرا از همه دانش‌آموزان پنجم و ششم، آزمون استعدادی برگزار نمیکند تا هر کسی با استعدادش تکلیف خود را بداند: «ما یک جامعه آزمونزده هستیم و فکر میکنیم که شناسایی استعدادها با این روش امکانپذیر است. در‌صورتی‌که شناسایی استعدادها در موقعیت‌ها انجام می‌شود.»
فتوحی در پاسخ به سؤال آیا حذف آزمون‌های سمپاد تصادفی به نفع غیرانتفاعیها تمام شده است یا تعارض منافع در این‌باره تأثیر دارد، توضیح داد: «من خودم به شخصه اعتقاد دارم که دولت باید در زمینه اشتغال ورود کند. حتی اگر مدارس غیرانتفاعی وجود دارند، باید مدیریت کنند؛ اما در سمپاد هم دانش‌آموزان شهریه میدهند. اولاً مدارس غیرانتفاعی خوب هستند که نیازی به کمک ندارند. مدارس غیرانتفاعی هم مانند مدارس دولتی است. مدارس سمپاد حذف نخواهند شد، بلکه باید تغییر ساختار بدهند. هنر سمپاد این نیست که بچههای باهوش را از هم جدا کند.
هنر آنها این است که بهترها را بهتر کند و متوسطها را بالا بکشد.»
صالحی در جواب به سؤال چند درصد در کشور ماندهاند و در کشور خدمت میکنند؟ گفت: «آمار در کشور ما، شرایط مناسبی ندارد، اما از 50 نفر مدالآور رشته ریاضی در بین سالهای 1990 تا 2000، 31 نفر سمپادی هستند، یعنی 62درصد از آنها. از بین سمپادی‌ها، 48درصد و از بین غیرسمپادیها 42درصد در کشور حضور دارند. تفاوتشان خیلی زیاد نیست.»
در انتهای مناظره، نتیجه سؤال برنامه مبنی بر در اختیار گرفتن امکانات ویژه در اختیار استعدادهای درخشان، 64/59 درصد مردم موافق و 36/40 درصد مخالف بودند.
به نظر می‌رسد که همه بر غیر کارشناسی بودن و حذف آزمونها موافق‌اند، تنها چیزی که همه موافقان و مخالفان مصوبه بر آن تأکید دارند،
غیر کارشناسی بودن مصوبه تایید شده است.
.
.
.
