آسمان آبی/متن پیش رو در آسمان آبی منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست.
تنش‌های دیپلماتیک میان قطر و متحد قدیمی‌اش، عربستان سعودی، درنهایت به تغییرات ساختاری در روابط دیپلماتیک منطقه منجر شد. صف‌بندی‌ها و یارگزینی‌های قدرت‌های عربی در حاشیه خلیج فارس پس از آن‌که عربستان سودی در رأس جریانی عربی روابط دیپلماتیک خود را با دوحه قطع کرد و تصمیم گرفت دوحه را در محاصره اقتصادی قرار دهد، مناسبات پیشین موجود در میان کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس را تغییر داد. رویکرد کشورهای عربی دربرابر رژیم صهیونیستی از همین دوران تغییر ماهیت داد. کشورهای عرب که پیش از این از حامیان حقوق فلسطینیان بودند در ائتلافی جدید تلاش کردند تا به رژیم صهیونیستی نزدیک شوند. این نزدیکی؛ البته برای ممانعت از افزایش نفوذ و قدرت ایران در منطقه بود، اما تنش‌های ریاض و دوحه این روند را سرعت بخشید. همچنین ایالات متحده آمریکا به‌عنوان کشوری که از آغاز هر تنشی در خاورمیانه استقبال می‌کرد براساس روال همیشگی خود از این تنش‌ها نیز خرسند بود. پس از بالاگرفتن درگیری‌ها میان هم‌پیمانان قدیمی، واشنگتن قراردادهای فروش تسلیحات مختلفی را با ریاض، دوحه و ابوظبی به امضا رساند، اما امروز تغییرات مختلف در صحنه خاورمیانه، باردیگر معادلات را برهم زده است.
تغییر رویکرد ایالات متحده در برابر عربستان سعودی
با افزایش قدرت و نفوذ محمد بن سلمان، شاهزاده و ولیعهد جوان سعودی، تحلیلگران گمان می‌کردند آینده روابط آمریکا و عربستان هم‌چنان بر همان پاشنه سابق می‌چرخد و چه بسا واشنگتن و ریاض هر روز بیش از پیش به یکدیگر نزدیک شوند. دانیا تیفر، استاد اقتصاد سیاسی در دانشگاه نیویورک اما معتقد است بازی‌های شکست خورده سعودی‌ها در زمینه‌های داخلی و منطقه‌ای این چشم‌انداز را کمی مبهم کرده است. ریاض در جریان دخالت نظامی در یمن، بازی را واگذار کرده و تقریبا به هیچ‌یک از خواسته‌های خود نرسیده است. از سوی دیگر سیاست‌های سختگیرانه محمدبن سلمان برای دیگر شاهزادگان و خاندان سلطنتی فضای سیاسی در داخل عربستان را به کلافی سردرگم تبدیل کرده است. این موارد موجب می‌شوند تا واشنگتن نسبت به نزدیک شدن به ریاض محتاطانه‌تر عمل کند. از این‌رو ایالات‌متحده ترجیح خواهد داد تا حضور خود در خاورمیانه را با نزدیک شدن به دیگر کشورهای عربی تضمین کند. این کشور قرار است قراردادی به ارزش ۲۰ میلیارد دلار با دوحه امضا کند و صحبت از قراردادهای میلیارد دلاری دیگر با امارات عربی متحده و کویت نیز در میان است.
دیپلماسی پنهان دوحه
در فاصله سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۷ عربستان سعودی مبلغ ۱۸ میلیون دلار برای فعال سازی لابی‌های خود در ایالات متحده هزینه کرد. این هزینه‌ها تاثیر بسزایی در همسو سازی آمریکا با سیاست‌های عربستان داشت. موضوعی که از نگاه امرای دوحه‌نشین دور نماند. چراکه امروز متحد سابق سعودی‌ها جا پای «برادر بزرگتر» گذاشته و به‌دنبال نزدیک شدن به نهادهای قدرت در واشنگتن است. مقام‌های سیاسی و مسئولان حکومتی در ماه‌های اخیر در قطر کمترین انتقاد و تندزبانی را علیه عربستان سعودی در مجامع عمومی مطرح کردند. آن‌ها بیشتر تلاش می‌کنند تا سیاست‌های مورد تاییدشان را از طریق اتاق فکر‌ها و اندیشکده‌های سیاسی مطرح کنند. دنیس راس، دیپلمات پیشین و با سابقه آمریکایی در این ارتباط در گفت‌وگو با نشریه «فارن افرز» به تلاش قطری‌ها برای تقویت و فعال‌سازی لابی‌های مستقر در آمریکا اشاره کرد و گفت: «زمانی که امیر قطر از آب شدن یخ روابط کشورش با عربستان و پایان محاصره کشورش از سوی ریاض ناامید شد، نزدیک شدن به آمریکا را در دستور کار سیاست خارجی خود قرار داد؛ دیپلماسی‌ای که به‌صورت رسمی و غیررسمی دنبال می‌شود.»
*محسن حسینی
