اعتماد/ متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
سارا معصومی| 2018 به سال حساسی برای جمهوری اسلامی ایران هم در حوزه منطقه‌ای و هم فرامنطقه‌ای بدل شده است. تلاش‌های همه‌جانبه برای امنیتی کردن دوباره پرونده ایران و تشدید فشارها بر تهران شدت گرفته است. اگر تا ٤ سال پیش این اروپایی‌ها بودند که در جلب اجماع علیه برنامه هسته‌ای ایران کنار ایالات متحده ایستاده بودند اکنون این رقبا و دشمنان منطقه‌ای تهران هستند که پشت سر واشنگتن صف بسته‌اند. ایالات متحده که از نخستین روزهای آغاز انقلاب اسلامی ایران سوگند ایران‌ستیزی را به جا آورده بود اکنون با رژیم اسراییل، عربستان و فرزندخوانده‌هایش در منطقه برای تحت فشار قراردادن بیشتر ایران متحد شده و البته که بازیگران منطقه‌ای نیز دیگر این اتحاد را پنهان نمی‌کنند. روز دوشنبه در واشنگتن، نمایندگان ١٤ عضو شورای امنیت مهمان نیکی هیلی، نماینده امریکا در سازمان ملل و همچنین دونالد ترامپ، رییس‌جمهور ایالات متحده بودند تا از فعالیت‌های ایران در منطقه بشنوند و از اسناد ضدایرانی که عربستان سعودی در اختیار کاخ سفید قرار داده بازدید کنند. همزمان در سه کشور اروپایی (بریتانیا، آلمان و فرانسه) نیز رایزنی‌ها با نماینده ایالات متحده برای تغییر در توافق هسته‌ای آغاز شده است. در تحولی همزمان نیز مسکو میزبان بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی است؛ سفری که مثل همیشه اصلی‌ترین چاشنی آن ایران است. این‌بار نخست‌وزیر رژیم اسراییل قصد دارد با سکاندار کرملین درباره سه بعد از پرونده ایران گفت‌وگو کند؛ فرجام توافق هسته‌ای، وضعیت حضور نظامی ایران در سوریه و فعالیت‌های به قول تل‌آویو نظامی ایران در لبنان.
دیدارهای هرچندماه یک بار نتانیاهو با پوتین درباره ایران به یک امر عادی بدل شده است و البته شواهد خبری نشان از این دارد که هیچ کدام از این دیدارها تاکنون دستاورد چندان ویژه‌ای برای تغذیه افکار ضدایرانی تل‌آویو نشین‌ها نداشته است. این‌بار بنیامین نتانیاهو سوژه جدیدی برای گفت‌وگو با مرد شماره یک روس‌ها یافته است. وی پیش از آغاز سفر به روسیه باز هم ادعاهای خود درباره ایران را تکرار کرد و گفت: «با پوتین درباره تلاش‌های بی‌شمار ایران برای احداث پایگاه نظامی در سوریه صحبت خواهم کرد. ما به‌شدت با این اقدام مخالف هستیم و علیه آن دست به اقدامات جدی خواهیم زد.» نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی در بخش‌های دیگری از سخنانش تاکید کرد که وی و پوتین هر‌از‌چند‌گاهی یک بار با هم دیدار می‌کنند تا احتمال برخوردهای نظامی تصادفی تل‌آویو و مسکو در سوریه را به صفر برسانند. با وجود سخنان نتانیاهو درباره اینکه نقطه تمرکز این سفر ٥ ساعته به مسکو، ایران خواهد بود اما در بیانیه رسمی کرملین درباره این سفر آمده است: «دو طرف درباره راه‌های توسعه روابط دو‌جانبه در حوزه‌های تجاری، اقتصادی، فرهنگی و حقوق بشر با هم گفت‌وگو خواهند کرد. همزمان پرونده‌های منطقه‌ای و بین‌المللی نیز بر روی میز کار بی‌بی- پوتین قرار دارد که یکی از این پرونده‌ها صلح خاورمیانه و دیگری سوریه خواهد بود.»
نخست‌وزیر رژیم اسراییل برای نخستین‌بار پس از فرمان دونالد ترامپ مبنی بر مشخص کردن قدس به عنوان پایتخت ابدی اسراییل به مسکو سفر کرده و این در حالی است که مسکو تاکنون بارها اعلام کرده که استراتژی تقسیم قدس به دو بخش شرق و غرب را برای پایتختی دو کشور اسراییل و فلسطین دنبال می‌کند. محمود عباس، رهبر تشکیلات خودگردان فلسطین نیز نزدیک به یک هفته قبل اعلام کرد که امریکا دیگر شریک قابل اطمینانی برای میانجیگری در گفت‌وگوهای صلح خاورمیانه نیست و جهان می‌تواند بر روی روسیه برای ایفای این نقش حساب باز کند. کرملین تاکنون تمایلی برای این میانجیگری به شکل مستقیم از خود نشان نداده است. ولادیمیر پوتین، ماه آینده میلادی میزبان محمود عباس، رهبر تشکیلات خودگردان فلسطین در مسکو خواهد بود.
تمرکز بی‌بی بر رابطه ایران با لبنان
رویترز درباره ادعای ضدایرانی نتانیاهو می‌نویسد: «نیروهای هوایی اسراییل می‌گویند که در یک سال گذشته قریب به صدبار مانع از انتقال محموله‌های تجهیزاتی به حزب‌الله لبنان شده‌اند.» محموله‌هایی که گفته می‌شود فرستاده آنها ایران بوده است. تل‌آویو تاکنون برای این ادعاهای خود سند معتبری منتشر نکرده است. اسراییلی‌ها در چندماه اخیر با تغییر موازنه قدرت در سوریه به نفع دولت بشار اسد به این نتیجه رسیده که حضور طولانی‌تر نظامی ایران در سوریه می‌تواند برای منافع اسراییل خطرناک باشد. تل‌آویو در حال حاضر با خاطره جنگ با حزب‌الله لبنان در سال ٢٠٠٦ میلادی به قدر کفایت از همکاری‌های ایران و حزب‌الله لبنان واهمه داشته و بیم این را دارد که حضور نظامی ایران در سوریه نیز دایمی شود. هرچند که نتانیاهو اصلی‌ترین دلیل سفر خود به روسیه را اعلام مخالفت شدید تل‌آویو با حضور ایران در سوریه می‌خواند اما وی در ماه آگوست نیز سفری به سوچی داشت و در آن دیدار نیز هشدار داد که اسراییل برای جلوگیری از توسعه حضور نظامی ایران در سوریه هر اقدام یک جانبه و خودسرانه‌ای را حق خود می‌داند. پس از آن دیدار چند منبع آگاه در وزارت خارجه اعلام کردند که از سوی روسیه چنین هشداری به ایران داده نشده است.
تنها چند ساعت پیش از آغاز سفر بی‌بی به مسکو بود که اسراییلی‌ها در اقدامی هماهنگ شروع به خبرسازی درباره حضور نظامی ایران در لبنان کردند. نخست‌وزیر رژیم اسراییل در اظهاراتی عجیب و غریب ادعا کرد که ایران تلاش می‌کند لبنان را به پایگاه نظامی موشکی برای خود بدل سازد و از این پایگاه علیه منافع اسراییل استفاده کند. می‌توان گفت که اسراییل بازی تبلیغاتی جدیدی را علیه ایران در رسانه‌های عربی و منطقه‌ای آغاز کرده است. تمرکز این بازی نیز تخریب ایران در منطقه و منفی بافی درباره فعالیت‌های منطقه‌ای ایران است. تنها یک روز پیش از سفر بی‌بی به منطقه سخنگوی وزارت دفاع (جنگ) اسراییل یادداشتی را در رسانه‌های عرب‌زبان لبنان مانند صدای بیروت یا رادیو مردمی اسراییل منتشر کرد و در آنها به شهروندان لبنانی نسبت به انتقال سلاح از ایران به این کشور و واگذاری امور سیاسی به حزب‌الله هشدار داد. مقام‌های نظامی اسراییل از مدت‌ها پیش ادعا می‌کردند که ایران در حال ساخت کارخانه تسلیحات در لبنان است و شش ماه قبل بود که نخست‌وزیر رژیم اسراییل و وزیر جنگ وی ایران را به ساخت کارخانه‌هایی برای تولید سلاح در لبنان متهم کردند. اسراییل بارها و بارها هشدار داد که این ساخت و سازها را که در حال انجام هستند، هدف قرار خواهد داد. همزمان برخی از منابع خبری اسراییلی ادعا کردند که به برخی از کاروان‌هایی که در حال انتقال سلاح از سوریه به لبنان بوده‌اند، حمله کرده‌اند. در یک سال گذشته نیز اسراییلی‌ها بارها و بارها تاسیسات نظامی را که ادعا می‌کردند ایرانی‌ها در آنجا مشغول فعالیت هستند، هدف قرار دادند. در حالی که بی‌بی چند روز قبل در ادعایی عجیب و غریب مدعی شده بود که ایران در حال تبدیل شدن به بزرگ‌ترین کارخانه و مامن تسلیحات موشکی است، سخنگوی وزارت جنگ این رژیم نیز در مقاله منتشر شده خود ادعا کرده که در حالی که همه جهان به نقطه دیگری خیره شده‌اند، ایران در حال بدل کردن لبنان به یک کارخانه موشکی است. وی ادعا کرده که تهران در حال تبدیل کردن بیروت به شعبه دوم خود است. وی همچنین اتهام‌های بی‌سابقه‌ای را متوجه حزب‌الله لبنان کرده و نوشته است که درست زیر سایه دولت لبنان، حزب‌الله در حال انجام فعالیت‌های تروریستی است. روزنامه اسراییلی هاآرتص در گزارشی درباره این نوشتار وزیر جنگ اسراییل که در رسانه‌های لبنانی بازتاب یافته نوشته است که هرچند به نظر می‌رسد هدف این نوشتار مردم لبنان بوده‌اند اما گویا تلاش شده تا توجه دولت لبنان و سایر کشورها در منطقه نیز به این مساله جلب شود. لبنان در سال ٢٠١٧ از منظر امنیتی روزهای آرامی را پشت سر گذاشت و می‌توان گفت که تنها بحران سیاسی مقطعی این کشور نیز به گروگان گرفته شدن سعد‌حریری، نخست‌وزیر این کشور در ریاض و وادار کردن وی به استعفا بود. توطئه سعودی که سه هفته دوام آورد و در نهایت ریاض تحت فشارهای بین‌المللی وادار به رها کردن نخست‌وزیر لبنان شد. با شکست پروژه سعودی برای دور کردن ایران و لبنان از هم با ابزار سعد حریری اکنون به نظر می‌رسد که تل‌آویو از جبهه دیگری وارد شده تا این رابطه را تحت‌الشعاع قرار دهد. تلاشی که به نظر نمی‌رسد حتی در میان متحدان سعودی نیز خریداری داشته باشد به گونه‌ای که نخست‌وزیر لبنان نیز در چند روز گذشته بارها و بارها از تمایل شخصی برای تعمیق رابطه بیروت و تهران سخن گفته است.
با ما یا با برجام؟
« دست از حمایت بی‌قید وشرط از ایران در مساله برجام بردارید.» این درخواست رسمی است که نتانیاهو روز گذشته در دیدار با پوتین مطرح کرد. بی‌بی هفته گذشته در داووس نیز در دیدار با مقام‌های کشورهای اروپایی حاضر در برجام این درخواست را تکرار کرده و هشدار داده بود که این‌بار رییس‌جمهور امریکا برای زیر سوال بردن توافق هسته‌ای با ایران در ماه مه بسیارجدی است و بهتر است اروپا وارد فاز بازنگری در توافق هسته‌ای به گونه‌ای که رضایت رییس‌جمهور امریکا را جلب کند، بشود. مسکو در کنار تهران بارها و بارها تاکید کرده که زیر سوال بردن برجام بسیار خطرناک است و کرملین با بازگشایی مجدد این پرونده برای اصلاح آن به قول امریکایی‌ها موافق نیست. به نظر می‌رسد که یکی از اصلی‌ترین ماموریت‌های نتانیاهو در این سفر ٥ساعته درک موضع روسیه درباره فعالیت‌هایش در منطقه و میزان مخالفت واقعی کرملین با بازگشایی مجدد پرونده هسته‌ای ایران است. هرچند که اسراییل تصور می‌کند روس‌ها با هرگونه تغییری در متن برجام مخالف هستند اما بی‌بی در این سفر تلاش می‌کند کشف کند که روس‌ها تا چه اندازه مایل به حداقل بحث در این مقوله هستند.
رویای غیرممکن اصلاح برجام
تلاش‌های نتانیاهو برای تحت‌الشعاع قرار دادن توافق هسته‌ای با ایران بی‌وقفه ادامه دارد اما سوال اینجاست که این تلاش‌ها چه دستاوردی به دنبال خواهد داشت و آیا می‌تواند فرجام برجام را تحت تاثیر قرار دهد. یک رسانه اسراییلی در این باره می‌نویسد: مساله برجام هفته گذشته در دیدار پشت درهای بسته بی‌بی با مقام‌های آلمان، کانادا، بلژیک، سوییس و آذربایجان در میان گذاشته شد. نتانیاهو پس از پایان این جلسات سخنی به میان نیاورد اما تاکید کرد که دیدار با مرکل بسیار مهم بوده است. نتانیاهو در این دیدارها به اروپایی‌ها هشدار داد که برای حفظ برجام اقدام به اصلاح آن کنند. با این وجود برخی از کارشناسان مسائل ایران در اسراییل می‌گویند که به نظر نمی‌رسد ایده یا برجام را اصلاح کن یا از آن خارج شو حامیان چندانی جز ترامپ و نتانیاهو در سطح منطقه‌ای داشته باشد. با این همه برخی از همین کارشناسان می‌گویند که این مساله که رهبران کشورهای متفاوت در جلسه با بی‌بی به سخنان ضدبرجامی وی گوش می‌دهند می‌تواند نقطه آغازی برای نفوذ به درون دژ آنها برای حفاظت از برجام با همین شکل و شمایل باشد. همزمان بسیاری از کشورهای اروپایی در چند ماه اخیر نسبت به برنامه‌های موشکی ایران و توانایی و برد این موشک‌ها ابراز نگرانی کرده‌اند و اسراییل می‌تواند بر روی همین نگرانی‌ها برای تحت تاثیر قرار دادن برجام نیز سوء‌استفاده کند. اسراییلی‌ها خواهان تغییر تاریخ انقضای تعهدات ایران در توافق هسته‌ای هستند. از سوی دیگر برخی از کارشناسان اسراییلی نیز می‌گویند که مهم نیست ترامپ و بی‌بی چه می‌خواهند مهم این است که حرف ایران یکی است: برجام قابل مذاکره مجدد نیست. شاید اروپایی‌ها تحریم‌هایی را به واسطه برنامه موشکی ایران بر این کشور تحمیل کنند اما با شرایط فعلی می‌توان گفت که رویای مشترک بی‌بی و ترامپ برای تغییر در متن برجام محقق نخواهد شد.
