وقایع اتفاقیه/ متن پیش رو در وقایع اتفاقیه منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست.
از زمین و دریا داغ بر سر مردم ایران می‌بارد. این‌بار آب دریا هم یارای خاموش‌کردن داغ آتش ملت ایران را نداشت؛ آتشی که به گفته هادی حق‌شناس، معاون سازمان بنادر و دریانوردی کشور، ۲۲۰ کیلومتر را طی کرد و درنهایت در آب‌های ژاپن آرام گرفت. کشتی سانچی در ۱۶ د‌ی‌ماه، دچار حادثه شد. از همان ابتدا اما‌واگرها درمورد دلایل این حادثه مطرح شد. مهم‌ترین نکته‌ای که بر سر زبان‌ها می‌چرخید، اهمال چینی‌ها بود. حق‌شناس در گفت‌وگو با «وقایع‌اتفاقیه» ابراز کرد: توده مردم، چین را مقصر می‌دانند اما به‌لحاظ کارشناسی، ما نظر دیگری داریم.
سازمان بنادر کشور کم‌کاری نکرد
بنابر گفته‌های حق‌شناس، سازمان بنادر کشور و سایر نهادهای مربوطه، از هیچ کوششی برای حل این ماجرا دریغ نکردند. حق‌شناس ضمن مقایسه حادثه سانچی با پلاسکو گفت: شبیه چنین اتفاقی هم در پلاسکو رخ داد. در حادثه پلاسکو از همان ابتدا می‌دانستند ممکن است کسی زنده بیرون نیاید اما باز هم تلاش‌ها متوقف نشد و به کارشان ادامه دادند؛ البته در پلاسکو، مقامات کشور از فاصله ۵۰۰متری از محل حادثه بازدید کردند اما حادثه کشتی سانچی، هزاران مایل از ایران فاصله داشت. دراین‌میان طبیعی بود که اگر سازمان بنادر ورود پیدا نمی‌کرد و امکانات را مهیا نمی‌ساخت باید به جامعه دریایی پاسخگو بود. ما مکلف بودیم همه امکانات را به کار بیندازیم تا از این حرفه نیز دفاع کنیم و بگوییم این حرفه، یک حرفه امنی است. ما تمام توان خود را به‌کار گرفتیم و سازمان بنادر از هیچ کوششی دریغ نکرد.
در جنگ با عراق چنین حادثه‌ای رخ نداد
معاون سازمان بنادر و دریانوردی کشور، تصادم سانچی را عجیب و منحصربه‌فرد دانست و گفت: تصادم به این شکل، بسیار نادر است. ۱۰ سال پیش یک کشتی نفتی در اسپانیا با ۷۰ هزار تن بار تصادم کرد که ۵۰ هزار تن آن به دریا ریخته شد. حتی در هشت سال جنگ با عراق، کشتی‌های ما که مورد اصابت موشک قرار می‌گرفتند با چنین اتفاقی مواجه نمی‌شدیم که هم کشتی و هم محموله و هم خدمه با هم آسیب ببینند. از این منظر باید گفت که اتفاق دلخراش و نادری رخ داده است.
گمانه‌زنی‌ها درمورد حادثه بی‌اساس است
حق‌شناس با اشاره به برخی گمانه‌زنی‌ها درمورد علت اصلی حادثه سانچی ابراز کرد: همه کسانی که درمورد علت این سانحه اظهارنظر کردند، در خوشبینانه‌ترین حالت صرفا دست به گمانه‌زنی‌های غیر‌علمی زده‌اند. این افراد بر‌اساس تجارب خودشان چنین سخن گفته‌اند. تا زمانی که جعبه سیاه کشتی مورد ارزیابی قرار نگیرد، به‌هیچ‌وجه اظهارنظر قطعی نمی‌توان داشت. در جعبه سیاه، اطلاعات کشتی، سرعت کشتی، موقعیت کشتی، سرعت باد، سرعت موج، مکالمات داخل پل فرماندهی و اطلاعات VHS و اطلاعات دیگر درمورد کشتی وجود دارد.
جعبه سیاه دست چینی‌هاست
این اقتصاددان در پاسخ به این پرسش که کار بررسی جعبه سیاه کشتی سانچی از چه زمانی آغاز می‌شود، گفت: این جعبه سیاه فعلا در بندر شانگهای چین است. طی یک فرآیند حقوقی و جهت بررسی جعبه سیاه، همه کسانی که ذی‌نفع هستند، باید حضور داشته باشند. مشخصا ایران جزو این ذی‌نفعان است. از سویی چون کشتی در پاناما ثبت شده، باید پاناما هم حضور داشته باشد. همچنین از آن جهت که این کشتی در چین دچار سانحه شده و در ژاپن غرق شد، باید چین و ژاپن نیز حضور داشته باشند. دو نفر از پرسنل کشتی ایرانی بنگلادشی بوده‌اند؛ بنابراین باید از بنگلادش هم نماینده‌ای حضور داشته باشد. این فرآیندی حقوقی است تا درنهایت بتوان از مشکل پیش‌آمده و بر‌اساس جعبه سیاه کشتی، رمزگشایی کرد.
خبره‌ترین افراد در کشتی سانچی بودند
او افسران کشتی سانچی را از خبره‌ترین افسران دانست و ابراز کرد: افسران این کشتی جزو ورزیده‌ترین افسران بودند. کاپیتان کشتی اطلاعات به‌روز داشت. ایشان ۴۵ساله بود. برای کسب درجه کاپیتان، در خوشبینانه‌ترین حالت، ۱۶ سال باید تلاش کرد. از طرفی همیشه از این افراد برای بررسی میزان آمادگی‌شان آزمونی اخذ می‌شود. اگر تجهیزات جدیدی در کشتی نصب شود مجددا باید افسران آزمون بدهند. او تصریح کرد: از طرفی کشتی سانچی چون حامل تانکر بوده، خدمه آن بیشتر زیر ذره‌بین بوده‌اند و به‌همین‌دلیل دارای مهارت‌های بیشتری هم بوده‌اند. تیم کشتی سانچی یک تیم قوی بود. ۲۵ آذرماه در بندر عسلویه تمام گواهینامه آنها چک شده است. کشتی هم چک شده بود. قوی‌ترین موسسه رده‌بندی جهان برای این کشتی گواهینامه صادر کرده است؛ لذا به‌لحاظ نیروی انسانی، راجع به کشتی سانچی کمترین اشکالی را نمی‌بینیم. کشتی مقابل نیز در سال ۲۰۱۱ ساخته شده؛ یعنی کشتی تازه‌ای بوده. به‌همین‌دلیل باید گفت این حادثه، حادثه عجیبی بود.
احتمال وقوع خطای انسانی
حق‌شناس احتمال خطای انسانی را در حادثه سانچی رد نکرد و گفت: درمورد علت این تصادم باید گفت که هر دو کشتی احتمالا دارای یک خطای محاسباتی بوده‌اند؛ به‌عنوان مثال کشتی مقابل شاید احتمال داده که از کنار کشتی ایرانی می‌تواند عبور کند و برخوردی صورت نخواهد گرفت. در مقابل نیز کشتی ایرانی برآورد کرده که چنین اتفاقی رخ نخواهد داد و هر دو می‌توانند به حرکت خود ادامه دهند؛ بدون اینکه تصادمی به‌وجود آید اما درنهایت باید VDR را بررسی کرد تا بتوانیم اظهارنظر قطعی کنیم. زمان این بررسی قطعا طولانی خواهد بود.
آیا چین اهمال کرد؟
حق‌شناس، معاون سازمان بنادر و دریانوردی کشور در پاسخ به این پرسش که آیا کشور چین درمورد رسیدگی به حادثه کشتی ایرانی اهمال کرده یا خیر، گفت: از دو منظر می‌توان این قضیه را بررسی کرد؛ توده مردم چین را مقصر می‌دانند اما به‌لحاظ کارشناسی، ما نظر دیگری داریم. با توجه به فاصله آتشخوارهای چینی با محل حادثه، برآورد ما این بود که باید چینی‌ها ۱۰ساعته خود را به محل حادثه می‌رساندند؛ البته این اتفاق رخ داد و چینی‌ها در چنین فاصله زمانی توانستند خود را به محل حادثه برسانند. او تاکید کرد: مسئله دیگر، نحوه اطفای حریق است؛ اطفا باید از یک سمت کشتی حادثه‌دیده صورت می‌گرفت اما موج‌های هفت‌متری را هم نباید فراموش کنیم زیرا این امواج منجر به دور و نزدیک‌شدن آتشخوارها به کشتی آسیب‌دیده می‌شد. ایمنی در چنین حالتی بسیار مهم است.
بمب الکترونیک و اختلال در کار رادارها
حق‌شناس احتمال خاموش‌بودن تعمدی رادارها را منتفی دانست و گفت: سیستم‌های راداری، زمانی می‌توانند خاموش شوند که یا عمدی باشد یا یک بمب الکترونیک عمل کرده باشد. خاموش‌کردن تعمدی رادار به دور از عقل است. به چه دلیل باید سیستم رادار را خاموش کنند؟ پرسنل چرا باید چنین کاری را انجام داده باشند؟ اگر بمب الکترونیک هم باشد برای همه کشتی‌های منطقه باید این اتفاق بیفتد درحالی‌که دو کشتی دیگر ما در این منطقه حضور داشته‌اند و چنین اتفاقی برای آنها رخ نداده است.
این اقتصاددان با اشاره به دلایل آسیب‌دیدگی ناچیز کشتی چینی اظهار کرد: در فیزیک اگر دو جسم متحرک در دو جهت تقریبا مخالف با یکدیگر برخورد کنند، بعد از ضربه حتما در دو جهت مخالف از یکدیگر دور خواهند شد و اگر انرژی سومی هم وارد شود (مثلا انفجار که ایجاد موج کند) می‌تواند فاصله دو جسم (دو کشتی) را تسریع کند. او خاطرنشان کرد: نکته دیگر این است که کشتی چینی کریستال با دماغه به یک‌سوم پاشنه کشتی ایرانی برخورد می‌کند که با توجه به حجم محموله در دوسوم دیگر کشتی، چرخشی در کشتی ایرانی ایجاد نخواهد شد بلکه فقط فاصله را بیشتر خواهد کرد. بخشی از کشتی کریستال در لحظه تصادم و انفجار آتش می‌گیرد. به این صورت کشتی چینی در دماغه آسیب فیزیکی می‌بیند و متاثر از انفجار اول، دچار آتش‌سوزی می‌شود. او تاکید کرد: خدمه کشتی چینی به دستور کاپیتان خود به دریا می‌زنند و این‌گونه همگی سالم ماندند و بعد از ساعاتی با کشتی خود به سمت بندر جوشان آمدند و نماینده سازمان بنادر از این کشتی بازدید کرد.
آمریکایی‌ها حضور داشتند؟
شایعه کمک آمریکایی‌ها به کشتی حادثه‌دیده ایرانی ازجمله مباحث دیگری بود که در این گفت‌وگو مطرح شد. حق‌شناس با رد این موضوع ابراز کرد که آمریکایی‌ها هیچگاه وارد عمل نشدند.
جریان یک هفته امیدواری
این کارشناس در پاسخ به این پرسش که چرا یک هفته امیدواری در جامعه ایجاد شد که خدمه کشتی نجات یابند، گفت: کارشناسان در انفجار اول، همه‌چیز را ازبین‌رفته قلمداد کردند ولی ما امید داشتیم. مگر همه حرف‌های کارشناسان درست است؟ کارشناس یک نظر داده و درنهایت ما باید تصمیم بگیریم. هدف این بود که اگر هم آن ها را زنده نیابیم، پیکر خدمه را پیدا کنیم. او گلایه کرد که شخصا به‌هیچ‌وجه امیدی در جامعه برای یافتن زنده این عزیزان ایجاد نکردم. شاید کسانی دیگر این کار را انجام داده باشند اما من شخصا چنین کاری انجام ندادم.
چینی‌ها شب‌ها کار نمی‌کردند
حق‌شناس در پایان این گفت‌وگو از برخی ضعف‌های چینی‌ها نیز سخن گفت. او تاکید کرد: چینی‌ها شب‌ها کار را تعطیل می‌کردند. اگر این رخداد در خلیج‌فارس رخ می‌داد یقینا ما وارد عمل می‌شدیم و کار را رها نمی‌کردیم. درنهایت چینی‌ها به وظایف حقوقی و قانونی خودشان عمل کردند.
