روزنامه جوان/ متن پیش رو در جوان منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست.
دل‌بستن به زیان اقتصادی خروج امریکا از برجام با کمک اروپا مثل دل‌بستن به سراب بیابان برای آب‌تنی و نجات از گرمای طاقت‌فرساست! اروپا در برجام هیچ کاره‌است. این را مذاکره‌کنندگان ما هم فهمیده‌اند. وقتی اشتون در گرماگرم مذاکرات برجام به آنها گفت بروید مشکلتان را با امریکا به تنهایی حل کنید اما حالا برای حفظ برجام که بر لبه پرتگاه، دست ترامپ دارد آن را به عمق دره می‌اندازد، ایده شکست‌خورده «برجام اروپایی» را مطرح می‌کنند.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور امریکا در روزهای پیش رو باید چندین فرمان تعلیق تحریم‌های یکجانبه علیه ایران را تمدید کند. تحریم‌‌هایی که عمدتاً بر اساس قوانین کنگره ضد ایران وضع شده و بر اساس برجام فرمان تعلیق آن از سوی باراک اوباما رئیس‌جمهور امریکا صادر شده است.
فرمان‌هایی که باید به وسیله دونالد ترامپ تمدید شود، در حالی است که وی یک سال پیش و زمانی که به عنوان رئیس‌جمهور ایالات متحده انتخاب شده از برجام به عنوان یکی از بد‌‌ترین توافق‌های تاریخ امریکا یاد کرده و بار‌‌ها بر ضرورت اصلاح و یا خروج امریکا از این فرمان تاکید کرده است. ترامپ در آبان ماه سال جاری یکبار از تأیید پایبندی ایران بر برجام خودداری کرده و با محول کردن تصمیم‌گیری درباره ادامه حیات برجام به کنگره تلاش کرد هزینه سیاسی هر اقدامی علیه برجام را از دوش خود بردارد. حالا و با عدم تصمیم‌گیری از سوی کنگره امریکا ترامپ باید در مورد تعلیق تحریم‌‌هایی که موعد آنها در روزهای جاری به پایان می‌رسد، تصمیم‌گیری کند. تحریم‌‌هایی که در صورت عدم تمدید آنها از سوی رئیس‌جمهور به صورت خودکار توسط وزارت خزانه‌داری امریکا اعمال خواهند شد.
ترامپ باید تعلیق چه تحریم‌‌هایی را تمدید کند
نگاهی به تعلیق تحریم‌‌هایی که توسط ترامپ باید تمدید شود، طیف وسیعی از تعهدات برجامی امریکا را در بر می‌گیرد. اولین مورد شامل تمدید تعلیق تحریم‌های تحمیل شده بر صنعت نفت ایران طبق قانون حفظ حقوق بشر و کاهش تهدید ایران و سوریه (Iran Threat Reduction and Syria Human Rights Act) در 20 دی ماه (10 ژانویه) است. تعلیق این تحریم‌‌ها هر 180 روز باید به وسیله ترامپ تمدید شود. عدم تعلیق این تحریم خریداران نفت و سرمایه‌گذاران در صنایع نفتی ایران را با تنبیهات سختی رو به رو می‌کند. دومین مورد تمدید 180 روزه تعلیق تحریم‌های اعمال شده امریکا طبق قانون آزادی ایران (Iran Freedom and Counter Proliferation Act) بر بخش‌های مالی، انرژی، کشتی‌سازی و کشتیرانی ایران است. این تعلیق باید در روز 20 ژانویه صورت پذیرد. همچنین 21 دی موعد تمدید 120 روزه تعلیق تحریم‌های مالی اعمال شده امریکا (National Defense Authorization Act for FY 2012) است. این قانون که بر اساس تصمیم کنگره امریکا در لایحه دفاع ملی این کشور گنجانده شده سخت‌‌‌ترین تحریم‌‌ها بر ضد بانک مرکزی ایران و همچنین مبادلات پولی را اعمال می‌کند.
27 دی ماه موعد تمدید 180 روزه تعلیق تحریم‌های اعمال شده امریکا (Iran Sanctions Act) بر صنعت نفت ایران است. نگاهی به تمام مفاد این تحریم‌‌ها به خوبی نشان می‌دهد که خودداری ترامپ از تمدید هر کدام از این قوانین به معنای نقض فاحش برجام بوده و سبب فروپاشی برجام می‌شود. نکته اساسی تر در این باره این است که این اقدام ترامپ در عدم تمدید تعلیق قوانین تحریمی فوق تحریم‌های ثانویه را فعال کرده و شرکت‌های اروپایی و آسیایی را که اصلی‌‌‌ترین طرف‌های تجاری ایران هستند با مشکل تنبیه‌های تحریمی امریکا روبه‌رو می‌کند.
اینکه در نهایت تصمیم ترامپ چه می‌تواند باشد به روزهای آینده بستگی دارد. شاید تحرک جدی طرف‌های ایرانی و اروپایی و سفر ظریف به اروپا در همین راستا باشد. اما هر چه که هست ریسک عدم تأیید برجام به اندازه‌ای است که سبب شده طرف‌های ایرانی و اروپایی و همچنین روسی در حال رایزنی بر سر واکنش به تصمیم احتمالی ترامپ باشند. در این میان برخی از مقامات ارشد تیم مذاکره کننده هسته‌ای ایران در این باره اظهار نظر کرده‌اند. به عنوان مثال عباس عراقچی بحث خروج برجام از امریکا را احتمالی جدی خوانده بود. با این حال گزاره جدی که در مورد ارتباط با برجام پس از خروج از این کشور به صورت جدی مطرح می‌شود، ادامه همکاری با اروپا و تداوم همکاری برجامی است. این مسئله به صورت جدی در سخنان مجید تخت‌روانچی معاون سیاسی دفتر رئیس‌جمهور و عضو تیم پیشین تیم مذاکره کننده مطرح شده است. تحت روانچی در خصوص همکاری اروپا پس از خروج امریکا از برجام می‌گوید: کسی که توافق را نقض کرده است مسئولیت رفتار خود را بپذیرد. ما بار‌‌ها گفته‌ایم اولین کشوری نخواهیم بود که از برجام خارج می‌شویم؛ با این حال تصمیم ما منوط به این است که از منافع برجام بهره‌مند شویم. اگر امریکا از برجام بیرون برود در صورتی که اروپاییها پای کار بایستند و ضررهای ناشی از تحریم‌های مجدد ما را جبران کنند در آن صورت ما وارد فضای جدیدی می‌شویم.
می‌توان روی اروپاییها حساب باز کرد؟
اینکه فضای بین اروپا و ایران پس از خروج احتمالی ترامپ از برجام چه خواهد بود، موضوعی است که روزهای آینده مشخص می‌شود، اما واقعیت این است جبران لطمات ناشی از برقراری مجدد تحریم‌های امریکا موضوعی نیست که بتوان به صورت جدی روی آن حساب باز کرد. واقعیت این است که هر نهادی که به یک عضو لیست تحریمی امریکا خدمت مالی برساند از چرخه دلار قطع می‌شود و اگر بخواهد وصل شود ناچار از پذیرش جریمه سنگین است. این موضوع قبل و بعد از برجام بار‌‌ها تکرار شده است و دولت‌های اروپایی هرگز کوچک‌ترین دفاعی از بانک‌های موجود در خاکشان در مقابل این رویه نکرده‌اند. چون نمی‌توانند دفاعی بکنند. این موضوع نه فقط درباره اروپا بلکه درباره سایر دول هم صادق است. امریکا برای اعمال تحریم مالی جهانشمول علیه ایران هیچ نیازی به همراهی هیچ دولت دیگری ندارد. این حقیقت ناشی از نسبت عظیم تأمین مالی و انتقال جهان به دلار است که به مراتب بیش از نسبت اقتصاد امریکا به کل اقتصاد دنیاست. هیچ بانک معتبر یا نیمه معتبری بین دسترسی به بیش از ۸۰ درصد از تراکنش‌های سوئیفت و تجارت حداکثر ۶۰ میلیارد دلاری با ایران دومی را انتخاب نمی‌کند. خاصه آنکه امریکا بار‌‌ها با جریمه بانک‌های مختلف با اعداد بسیار بزرگ تلخی مجازات را در جان بانک‌‌‌ها میخکوب کرده است. در این مورد می‌توان به جریمه 10 میلیارد دلاری بانک پاریبای فرانسه از امریکا اشاره کرد که در نهایت اروپاییها سر تسلیم در مورد آن فرود آوردند. حالا سوال اینجاست که با چنین شرایطی می‌توان انتظار داشت که اروپاییها بتوانند حتی در صورت خرید نفت بتوانند پول آن را بازگردانند. از این رو انتظار اینکه اروپاییها بتوانند ضررهای بازگشت تحریم‌های امریکا را جبران کنند، خیالی خام است.
ضرورت اقدام جدی‌تر
به طور حتم تاکنون شورای عالی امنیت ملی و هیئت نظارت بر برجام پیش‌بینی‌های کافی را در خصوص نحوه مقابله با این اقدام امریکایی‌‌ها انجام داده اند، اما در صورتی که امیدی به کاهش ضربه امریکایی‌‌ها به برجام از طریق همکاری اروپایی وجود دارد باید این گزینه از بین تدابیر پیشنهادی خارج شود. شاید در این میان بتوان بر حمایت سیاسی اروپاییها حسابی باز کرد، اما با دلایلی که به تفصیل نوشته شد نمی‌توان به ادامه روند موجود و حتی عملی شدن سرمایه‌گذاری‌های موجود با فروپاشی برجام دل بست. شاید وقت آن باشد که مسئولان ارشد دولت واکنش‌های جدی تری را در خصوص بدعهدی امریکایی‌‌ها پیش‌بینی کنند. سخنان سخنگوی سازمان انرژی اتمی شاید نشانه‌ای از پیش‌بینی همین اقدام جدی تر در مقابل امریکایی‌‌ها باشد.
